Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti,,tadbirkorlik va boshqaruv fakulteti”

DENOV TADBIRKORLIK VA PEDAGOGIKA INSTITUTI
,,TADBIRKORLIK VA BOSHQARUV FAKULTETI”
4-KURS MATEMATIKA VA INFORMATIKA YO’NALISHI 1MI-2020 GURUH TALABASI
IZZATULLAYEVA NIGORANING
10-sinf uchun matematika fanidan 1 soatlik


DARS LOYIHA

2023

Sinf: 10
Fan :Algebra
Mavzu:EHTIMOLLIK TA’RIFLARI. (IV chorak)
Darsning loyihasi

Ta’limiy maqsad	Ehtimollik ta’riflarini mavzusi yuzasidan misollar yechish
Tarbiyaviy maqasd	Vatanimizning jannatmakon yurt ekanligi va bu yurt farzandlarini yana bir bora yurakdan sevishga undash.
Rivojlantiruvchi Maqsad	Mustaqil ravishda o’z bilimlarini mustahkamlay olishi, Kognitiv kompitensiyani (shaxsning mustaqil ijodiy fikrlashi) rivojlantirish.
Vazifalari	O’quvchilarni mavzuga qiziqishi, bilim, ko’nikma, malakalarini shakllantirish, kengaytirishga erishish.
O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi
Kompetensiya	Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo’lish hamda foydalanish
Dars usuli	Yangi bilimlar berish
Metod	Induktiv (amaliyotdan nazariyaga qarab borish) Savol- javob 1.HODISANING NISBIY CHASTOTASI NIMA? (RO’Y BERGAN TAJRIBALAR SONINI KUZATILGAN TAJRIBALAR SONI NISBATIGA AYTILADI)
Vosita	Darslik ,multimediya vositalari(vidioproektor,kompyuter)
Nazorat turi	Yozma ish va test sinovi
Baholash	5 ballik tizimda
Dars bosqichlari taqsimoti
1 daqiqa	Tashkiliy qism: Salomlashish, davomat
10 daqiqa	Uy vazifasini nazorati
13 daqiqa	Mavzu ustida ishlash: Yangi mavzu taqdimoti
20 daqiqa	Mavzunini mustahkamlash: Mavzuga doir misollar yechish
1 daqiqa	Uy vazifasi

Oldingi o’tilgan mavzu bo’yicha aqliy hujum savollar.

2023
Yangi mavzuni o’zlashtirish

EHTIMOLLIK TA’RIFLARI
Ta’rif. Tajriba natijasida roʻy berishi ham, roʻy bermasligi ham mumkin boʻlgan hodisa
tasodifiy hodisa deyiladi.
Masalan, tanga tashlaganda gerbli tomonning tushishi, oʻq uzilganda nishonga tegishi, lotereya
chiptasiga yutuq chiqishi, shashqol tashlanganda 6 raqamining tushishi va hokazolar tasodifiy
hodisalarga misol boʻladi.
Ta’rif. Biri roʻy berganda boshqasi roʻy bermaydigan hodisalar birgalikdamas (birgalikda
boʻlmagan) hodisalar deyiladi.
1-misol. Detallar solingan qutidan tavakkaliga bitta detal olindi. Bunda sifatli detal chiqishi sifatsiz detal chiqishini yoʻqqa chiqaradi yoki aksincha. “Sifatli detal chiqdi” va “sifatsiz detal chiqdi”
hodisalari birgalikda emas.
2-misol. Tanga tashlashda gerbli tomoni tushishi raqamli tomon tushishini yoʻqqa chiqardi.
“Gerbli tomon tushdi” va “Raqamli tomon tushdi” hodisalari birgalikda emas.
Ta’rif. Agar hodisalar bir paytda roʻy berishi mumkin boʻlsa, bunday hodisalar birgalikda
boʻlgan hodisalar deyiladi.
Masalan, “quyosh chiqdi” va “kun sovuq” – bu hodisalar birgalikda boʻlishi mumkin boʻlgan
hodisalar boʻladi.
Ta’rif. Tajribaning har bir natijasini ifodalovchi hodisa elementar hodisa deyiladi.
Ta’rif. Elementar hodisalarga ajratish mumkin boʻlgan hodisa murakkab hodisa deyiladi.
Ta’rif. Agar bir necha hodisalardan istalgan birining tajriba natijasida roʻy berishi boshqalariga qaraganda kattaroq imkoniyatga ega deyishga asos boʻlmasa, bunday hodisalar teng
imkoniyatli hodisalar deyiladi.
Masalan, tanga tashlanganda gerbli yoki raqamli tomoni tushishi yoki shashqol tashlanganda
bir raqamining tushishi, ikki raqamining tushishi,… olti raqamining tushishi – bularning barchasi
teng imkoniyatli hodisalar boʻladi.
Ta’rif. A hodisaga qarama-qarshi hodisa deb A hodisaning roʻy bermasligidan iborat hodisaga aytiladi va A kabi belgilanadi.
Mavzuni mustahkamlash
“Ehtimollik” tushunchasi ehtimollar nazariyasining asosiy tushunchalaridan biridir.
Idishda yaxshilab aralashtirilgan sharlar boʻlib, ulardan 5 tasi qizil, 4 tasi qora va qolgan 3 tasi oq rangda. Idishdan olingan sharning qizil yoki qora boʻlishi imkoniyati oq rangli boʻlishi imkoniyatidan koʻproq. Bu imkoniyatni son bilan tavsiflash mumkinmi? Ha, mumkin. Mana shu son hodisaning ehtimolligi deb ataluvchi kattalikdir.
Shunday qilib, ehtimollik – hodisaning roʻy berish imkoniyatini tavsiflovchi sondir.
Biz oʻz oldimizga tavakkaliga olingan sharning qizil yoki qora rangli boʻlish imkoniyatini
miqdoriy baholash vazifasini qoʻyaylik. Qizil yoki qora rangli shar chiqishini A hodisa sifatida qaraymiz. Tajribada (tajriba idishdan shar olishdan iborat) mumkin boʻlgan natijalarning har birini, ya’ni roʻy berishi mumkin boʻlgan har bir hodisani elementar hodisa deb ataymiz. Elementar hodisalarni E1, E2, E3, E4, ... bilan belgilaymiz. Bizning misolda quyidagi 12 ta elementar hodisa boʻlishi mumkin: E1, E2, E3, E4, E5 – qizil shar chiqadi; E6, E7, E8, E9– qora shar chiqadi; E10, E11,E12– oq shar chiqadi.
Osongina koʻrish mumkinki, bu natijalar yagona mumkin boʻlgan (bitta shar, albatta, chiqadi) va teng imkoniyatli (shar tavakkaliga olinadi, sharlar bir xil va yaxshilab aralashtirilgan) hodisadir.
Bizni qiziqtirayotgan hodisaning roʻy berishiga olib keladigan elementar hodisalarni bu hodisaning roʻy berishiga qulaylik tugʻdiruvchi deymiz. Bizning misolda A (qizil yoki qora rangli shar chiqishi) hodisaning roʻy berishiga quyidagi 9 ta elementar hodisa qulaylik tugʻdiradi: E1, E2,E3, E4, E5, E6, E7, E8, E9. A hodisaning roʻy berishiga qulaylik tugʻdiruvchi elementar hodisalar sonining ularning umumiy soniga nisbati A hodisaning ehtimolligi deyiladi va P(A) bilan belgilanadi. Koʻrilayotgan misolda elementar hodisalar jami 12 ta, ulardan 9 tasi A hodisaga qulaylik tugʻdiradi. Demak, olingan sharning qizil yoki qora boʻlish ehtimolligi: P A ­ ‑ 12 3 4. Topilgan son (ehtimol) biz oldimizga qoʻygan masaladagi qizil yoki qora shar chiqishi mumkinligining miqdoriy bahosini beradi.