Dilmurod quronov a d a b iy o t s h u n o s L ik k a k ir ish oliy va o ‘rta maxsus ta'lim vazirligi

e’tiborga oladi, chunki har bir davr adabiyotining rivojlanish darajasi, 
undagi turfa adabiy hodisalar ko‘p jihatdan ijtimoiy-tarixiy sharoit 
bilan bog‘liq bo‘ladi. Ijtimoiy-tarixiy sharoit deganda, jamiyatning 
ijtimoiy-iqtisodiy, umummadaniy va umumma’rifiy holati 
tushuniladiki, bular bari badiiy adabiyot taraqqiyotining tashqi omili 
sanaladi. Ma’lumki, jahon hamjamiyatiga kiruvchi turli millatlaming 
ijtimoiy taraqqiyot darajasi turlicha bo'lib, bu narsa milliy adabiyotlar 
taraqqiy darajasida ham o‘z aksini topgan. E’tiborli jihati shundaki, 
umuman kishilik jamiyati taraqqiyotining ma’lum bosqichlariga xos 
ijtimoiy-tarixiy sharoit har bir konkret jamiyat rivojida mohiyatan 
o‘xshashdir. Shunga ko‘ra milliy adabiyotlar taraqqiyot bosqichlarida 
ham muayyan o‘xshashliklar kuzatiladiki, ulami milliy adabiyotlar 
taraqqiyotidagi stadial umumiylik deb yuritiladi. Fikrimizni 
oydinlashtirish uchun konkret misolga murojaat qilaylik. Masalan, 
asrimiz boshidagi Turkiston ijtimoiy-tarixiy sharoitining milliy 
adabiyotimiz taraqqiyotiga ta’sirini yorqinroq tasavvur qilish uchun, 
fikrimizcha, uni Yevropa adabiyoti tarixi bilan muqoyasa qilish 
foydalidir. Kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, jadidchilik harakati o‘zining 
ko‘p jihatlari bilan XYIII asrda Yevropada keng quloch yoygan 
ma’rifatchilik harakatiga o‘xshashdir. Har ikki harakatga xos mushtarak 
nuqtalarga bir qur nazar solinsayoq, bizningcha, bu fikrimizda jon 
borligi anglashiladi. Avvalo shuki, har ikki harakat ham feodal asoslar 
yemirilib, ularning o‘mida kapitalistik munosabatlar qaror topa 
boshlagan paytda maydonga kelgan. Ya’ni har ikki harakatning yuzaga 
kelishini zaruratga aylantirgan ijtimoiy tarixiy sharoitning o‘xshash!igi