Dirijorlikda o’ng va chap qo’lning mohiyati

Kontrapunkt va chap qo’l. Chap qo’l alohida ovozlarning kontrapunktik (polifonik) harakatini ham ko’rsatishi mumkin. Bunday ovozlar ikki yoki undan ortiq bo’lishi mumkin. Masalan, birdaniga bas va cjprano ovozlarida. Shu sababli ularning ikkala qo’l ishtirokida ko’rsatishga to’g’ri keladi. Shu bilan birga asosiy partiya chap qo’l vazifasiga yuklatilgan bo’lishi ham mumkin.

Bunda o’ng qo’l usulni olib borish bilan birga yuqori ovoz sinkopalarini ham belgilaydi.

Alohida chap qo’l bilan dirijyorlik qilish. Asar ijrosi mobaynida yakkaxon kuylaydigan joyi bo’lsa, yoki xordagi barcha ovozlar birdaniga mayin lirik xarakterdagi asarni kuylashsa, bunday hollarda ba’zida o’ng qo’lga dam berib, qisman yoki faqatgina chap qo’l bilan dirijorlik qiladilar. Bu holda chap qo’l asar usulini ham engilgina ko’rsatib borishi lozim.

Chap qo’l bilan ogohlantiruvchi ishoralar. Chap qo’lning ogohlantiruvchi harakatlari bevosita kontsert yoki spektakl namoyishlarida ijrochilarni ogohlantirish yoki ularning xatolarini bartaraf etish vazifasini o’tadi. Masalan, ogohlantirish uchun yoki dirijyor harakatlariga monand ijro etmayotgan (masalan, usuldan orqada qolish yoki undan tezlashish) ijrochilar diqqatini jalb qilish uchun chap qo’l yoki uning ko’rsatgich barmog’i tomoshabinlarga sezdirmagan holda sekingina ko’krak balandligida yoki undan sal yuqoriroqqa ko’tariladi. Ijrochini ogohlantirgach bu harakat kelasi taktning auftaktiga o’tib ketadi va ijrochini to’g’ri usulga safarbar qiladi. Bu harakat, ya’ni “diqqat” turli xil ko’rinishda bo’lishi mumkin. Ammo, o’ziga kuylovchilar e’tiborini jalb qilish uchun doimo odatdagi harakatlardan farq qilishi lozim.


F E R M A T A

Fermata – musiqa tovushini va pauzani to‘xtatib turish, yoki ushlab chuzib turishni bildiruvchi belgi. Fermata belgisi nota va pauzalarning ustiga yoki ostiga qo‘yiladi. Fermataning davomiyligi, qancha cho’zilishi asar xarakteridan, uning mantiqiy rivojlanishidan kelib chiqqan holda va ijrochining badiiy didiga bog‘liq. Xor partiturasida fermata belgisi qo‘yilishi lozim bo‘lsa, bir takt davomiyligida turli hissalarga tushishidan qat’iy nazar, xordagi har bir ovoz ustiga, ya’ni soprano, alt, tenor va bas ovozlari ustiga alohida-alohida qo‘yiladi.