Diskont stavkasi capm an‘anaviy yondashuvi

KAPITAL AKTIVLARINI BAHOLASH MODELI (CAPM)

Qimmatli qog’ozlar bozorida yuqori daromad keltiradigan past riskli  investitsiya portifelini shakllantirish investorlar uchun har doim muommo bo’lib kelgan. Ayniqsa, XX da bugungi davrdagi kabi yirik 

axborot ba’zalari va ularni tahlil qiladigan zamonaviy texnologiyalar mavjud bo’lmagan davrda bu muommo 
yechilishi zarur bo’lgan ilm-fandagi eng dolzarb moummolaridan biriga aylandi. 1952-yilda AQSHning San-Diego shahrida joylashgan Kaliforniyauniversiteti  qoshidagi Rady Menejment Maktabining moliyachi professori H.Markowitz tomonidan The Journal of Finance da “Portifelni tanlash” ("Portfolio Selection") 
maqolasini e’lon qilish orqali bu muommoni yechilishida dastlabki qadamlar tashlandi. U zamonaviy portifel nazariyasining asoschisi hisoblanadi. Zamonaviy  portifel nazariyasi fond bozorida matematik usullardan foydalangan holda riskli aktivlarni diversifikatsiya qilish orqali ehtimoliy investitsion portfel daromadlariga 
ta'sirini o'rganadi. Markowitz ahohida aktivlarningriskigaemas, balki diversifikatsiyalangan 
portfelning umumiy riski va daromadlilik o’rtasidagi o’zgaruvchanlikka e’tibor qaratib, alohida aktivning riskliligiga nisbatan diversifikatsiyalangan portfelning  riskliligini o’zgaruvchanligi ancha pastligini aniqladi. Markowitz ideal portifelni shakllantirishda investorga muayyan risklarga bardoshlilik va undan kutilayotgan daromadlarni matematik tarzda almashtirishga inkon beradigan modelni yaratdi.

Ushbu nazariya ikkita asosiy tushunchaga asoslanadi: 

1. Har bir investorning maqsadi riskning har qanday darajasidan maksimal 
daromad olishdan iborat. 
2. Riskniahohida, bir-biriga bog'liq bo'lmagan qimmatli qog'ozlar orqali portfelni diversifikatsiya qilish orqali kamaytirish mumkin. Zamonaviy portifel nazariyasi investorlar yuqori risklardan voz kechib, ma'lum 
bir daromad darajasi uchun pastroq riskli portfelni afzal ko'radi degannazariyani ilgari suradi. Ushbu nazariyaga ko'ra, investorlar bozordan yuqori daromad olishiga bo’lgan intilishi yuqori riskli aktivlarga investitsiya kitirishga undaydi. Kapital aktivlarini narxlash modeli (CAPM) tizimli risk bilan aktivlar, ya’ni, tizimli risk bilan qimmatli qog’ozlar uchun kutilayotgan daromad o'rtasidagi munosabatni tavsiflaydi. CAPM butun moliya sohasida riskli qimmatli qog'ozlarga narxini baholash, ushbu aktivlar riski va kapital qiymatini hisobgaolganholda aktivlar uchun kutilayotgan daromad darajasini baholash uchun foydalaniladi. CAPM kapital bozoriga kiritilgan investitsiyalari bo'yicha talab qilinadigan daromad darajasini o'lchaydi va u zamonaviy portfel nazariyasi va diskontlangan pul oqimlari baholashning muhim elementidir.
CAPM modelini markazida risk (daromadning o'zgaruvchanligi, β) va daromad (risk uchun mukofot) tushunchalari yotadi. 
Investorlar doimo riskning minimum darajasida maksimal daromad olishga intiladi.

Ushbu ikki yondashuvning qaysi biriga ustunlik berilmasin, agar kompaniya aksiya chiqarilishi hisobiga to‘liq mablag‘ bilan ta‘minlanmasa (mazkur bobda ko‘rib chiqilganidek) WACC qo‘llanishi kerak. Ayrimmualliflarfikricha, WACC va CAPM muqobil usullar hisoblanadi. Aslida esa, muayyan manbalar qiymatini baholash usuli sifatida CAPM qo‘llanilishidan qat‘i nazar, WACC to‘g‘ri yondashuvni ifodalaydi.
“An'anaviy” yondashuv yoki CAPM qo‘llanilishidan qat'i nazar, WACC hisob-kitob qoidalari bir xil bo‘ladi. Shundayqilib, yuqorida