Диссертация илмий раҳбар: доц. Мисиров. К

Qo’shilgan qiymat solig’i stavkasi 
2.4- rasm. Qo’shilgan qiymat solig’i stavkasining o’zgarish tendentsiyasi
53
. 
O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 198-moddasida QQS ob’ektiga 
quyidagilar kiritilishi ko’rsatilgan. 
- 
soliq solinadigan oborot; 
- 
soliq solinadigan import.
Ushbu holatdan kelib chiqib qo’shilgan qiymat solig’i ob’ektining tarkibiy 
ko’rinishini quyidagicha ifodalash mumkin (2.5- rasm).
Bunda soliq to’lovchi yuridik shaxslar byudjetga qo’shilgan qiymat solig’ini 
yig’ib beruvchi vazifasini bajaruvchilardir, xolos. Bu qo’shilgan qiymat solig’ining 
o’ziga xos xususiyatlaridan biri bo’lib hisoblanadi. 
Qo’shilgan qiymat solig’i tarkibiga aktsiz solig’i summasi, agar xorijdan 
keltirilgan tovar bo’lsa bojxona boji summasi ham kiradi.
53
DSQ ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlandi. 
30%
17%
18%
20%
1992-Yil
1996-Yil
1997-Yil
1999-2018-Yil
Qo'shilgan qiymat solig'i stavkasining o'zgarish tendendiyasi

---

46 
2.5-rasm. Qo’shilgan qiymat solig’i ob’ektining tarkibi
54
 
 
Belgilangan soliq stavkasiga qarab QQS summasi ikki usulda hisoblanadi: 
1.ISS
qqs
= ST
ay
x SS/100 2.6 
bunda: ISS
qqs
- iste’molchilardan undiriladigan soliq summasi; 
ST
ay
- soliqqa tortiladigan oborot; 
SS - qo’shilgan qiymat solig’i stavkasi.
2.Mahsulot (ishlar, xizmat)lar qo’shilgan qiymat solig’ini o’z ichiga olgan 
narxlar va tariflar bo’yicha sotilganida - soliq quyidagi formula bo’yicha 
aniqlanadi:
QS
qqs
= MX
qss
x SS/(SS+100) 2.7 
bunda: QS
qss
- qo’shilgan qiymat solig’i summasi;
MX
qss
- qo’shilgan qiymat solig’i ham hisobga olingan mahsulot (ishlar, 
xizmat)lar qiymati;
SS - qo’shilgan qiymat solig’i stavkasi. 
Shunday holat QQS ni to’lashga o’tmagan yagona soliq to’lovini 
54
Rasm muallif tomonidan tuzildi. 
Qo’shilgan qiymat 
solig’i ob’ektlari 
garovga qo’yilgan buyumlarni sotish 
aylanmasi. 
mahsulot (ishlar, xizmat)larni 
bepul yoki qisman haqi to’langani 
holda boshqa yuridik yoki 
jismoniy shaxslarga berishga 
qaratilgan aylanmalar; 
o’zi ishlab chiqargan va chetdan 
olib kelingan mahsulot (ishlar, 
xizmat)larni sotish aylanmasi; 
o’zi tamonidan ishlab chiqarilgan 
mahsulot (ishlar, xizmat)larni o’z 
iste’moli uchun, shuningdek o’z 
xodimlariga sotishga oid 
aylanmalar; 

---

47 
to’lovchilar va yagona er solig’i to’lovchi qishloq xo’jaligi tovarlari ishlab 
chiqaruvchilarga ham taalluqlidir. 
Shundan kelib chiqqan holda barcha ishlab chiqarish xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarida mahsulot ishlab chiqarish va sotish muomalalari asosida xo’jalik 
yurituvchi sub’ektlar va tashkilotlarda bevosita buxgalteriya hisobida byudjet 
to’lovlar bo’yicha hisoblashishlar vujudga keladi.
QQS bo’yicha byudjet bilan hisoblashishlar bilan bog’liq schyotlarni (2.2– 
jadvallarda) bog’lanishini aks ettirdik.