Диссертация илмий раҳбар: доц. Мисиров. К

 Dt Schyot 4420 Kt Dt 6420 Kt Dt 4010 (9000)Kt
Kt-6010, 6990, 6400 
Aktsiz to’lanadigan Mol etkazib beruvchilardan Realizatsiya qilingan tovarlar 
tovarlar ishlab chiqish olingan aktsiz to’lanadigan uchun xaridorlardan olinadigan
uchun olingan xom- tovarlar bo’yicha byudjetga aktsiz solig’i
ashyoga aktsiz solig’i hisobdan aktsiz solig’iga
 
 Dt 3190 Kt Dt 6420 Kt Dt 6990 Kt
KT-5110
 
Aktsiz markalarni Realizatsiya qilingan aktsiz Realizatsiya qilingan aktsiz 
sotib olishda soliq to’lanadigan tovarga aktsiz to’lanadigan tovar bo’yicha
to’lovlar bo’yicha markalari bo’yicha aktsiz solig’i hisobdor shaxslardan aktsiz 
hisoblanganda solig’i olinganda 
Dt 2010 Kt 
  
Dt 5110 Kt
 
Aaktsiz to’lanadigan tovalrlarni 
Aktsiz solig’i summasini Aktsiz solig’i byudjetga o’z extiyoji uchun ishlatilganda 
byudjetdan qaytarib to’langanda aktsiz solig’iga 
berilganda
Dt 9430 Kt 

Dt 6010, 6990 Kt
Aktsiz to’lanadigan tovalarini
Buyurtmachining xom-ashyosidan qaytarib olmaslik sharti bilan
tayyorlangan tovarlarga aktsiz berib yuborilgan mahsulotlarga
solig’i hisoblaganda aktsiz solig’i hisoblanganda


2.3-rasm. Byudjet bilan aktsiz solig’i bo’yicha hisoblashish yuzasidan 
schyotlar korrespondentsiyasi
50
. 
 
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib aktsiz solig’i bo’yicha soliq bazasini 
aniqlash momentini ham to’lov, ham topshirish qilib qo’llash maqsadga muvofiq 
bo’lar edi. Bunda qaysi birini qanday operatsiyani amalga oshirishda qo’llash 
yo’llarini ishlab chiqish lozim Bu barcha xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning aktsiz 
solig’i bilan bog’liq xo’jalik operatsiyalariga ijobiy ta’sir etadi va byudjet oldidagi 
majburiyatlarini o’z vaqtida va to’liq bajarishga imkoniyat yaratadi. 
Bunda xo’jalik yurituvchi sub’ektlar byudjet bilan bo’ladigan hisoblashish 
ishlarida bilvosita soliqlarning aniq bir turi bo’yicha hisob ishlarining yanada 
samaradorligini ta’minlashga xizmat qiladi degan umiddamiz. Xo’jalik yurituvchi 
50
Rasm muallif tomonidan tuzilgan. 

---

43 
sub’ektlarda aktsiz to’lanadigan tovarlar realizatsiya qilinadigan buxgalteriya 
hisobida quyidagicha aks ettiriladi: 
Dt-4010- «Xaridorlar va buyurmachilardan olinadigan schyoti» 430511,5 
(ming so’m);
Kt-6421-«Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar)ga aktsiz 
solig’i bo’yicha byudjetga qarz schyoti» 430511,5 (ming so’m);
Xo’jalik sub’ektlarida ishlab chiqarilgan aktsiz to’lanadigan tovarlarni, 
ishlab chiqarish jarayonida aktsiz solig’iga tortilmaydigan tovarlarni ishlatilganda, 
byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan aktsiz solig’iga tortilmaydigan tovarlar, 
mahsulot tannarxiga kiritilishi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi. 
D-t - 2010 -«Asosiy ishlab chiqarish schyoti» 430511,5 (ming so’m);
K-t-6421-«Mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulot (ishlar, xizmatlar) 
ga aktsiz solig’i bo’yicha byudjetga qarz schyoti» 430511,5 (ming so’m);
Yuqoridagi berilgan buxgalteriya provodkalari xo’jalik sub’ektlarida aktsiz 
solig’i bo’yicha sodir bo’lgan buxgalteriya operatsiyalarining takomillashiga 
xizmat qiladi deb hisoblaymiz.
Korxonalar buxgalteriya hisobini takomillashtirishning zamonaviy va jahon 
tajribasiga asoslangan metod va metodikalarni qo’llash maqsadga muvofiq deb 
o’ylaymiz. Zero, boshqa davlatlarning ijobiy tomonlarini o’rgangan holda 
o’zimizda bularni samarali qo’llash yo’larini topish muhimdir. Bu sharoitda 
buxgalteriya hisobini takomillashtirish, ayniqa soliqlar hisobini mustahkam 
darajada yaratish asosiy vazifa bo’lsa ajab emas. Sababi har qanday korxonaning 
xo’jaligi bevosita soliqlarga bog’liq. Bu esa soliqlar hisobini takomillashtirish va 
rivojlantirishda muhim undaydi. 
 
Ishlab chiqarish xo’jalik sub’ektlarida aktsiz solig’i bo’yicha byudjet bilan 
hisoblashishda schyotlar korospondentsiyasi soliqlarning to’g’ri hisoblanishi, o’z 
vaqtida to’lanishiga yordam beradi va soliqlar hisobining samaradorligini 
ta’minlaydi deb hisoblaymiz. 

---

44