Dizel iyod ishga tushirish tizimi tuzilishi va ishlashi

11.11-rasm.Yondirish g‘altagi:
I — ikkilamchi chulg‘am; 2 — o‘zak; 3 — birlamchi chulg‘am; 4 — g‘ilof;
5 — qo'shimcha qarshilik; 6, 7va 11 — klemmaiar; 8 — ikkilamchi
chulg'amning uchi; 9 — markaziy klemma; 10 — karbolit qopqoq

Motorni yurgizib yuborishda startyor zanjiri ulanganda qo‘shimcnaqarshilik birlamchi tok zanjiridan ajratiladi. Tirsakli valning kichikaylanishiarida uzgichning kontaktlari uzoq vaqt bir-biriga tegib turadi,shu sababli birlamchi chulg‘am orqali ko'proq tok o‘tib, qo"shimchaqarshilik simi qiziydi va uning qarshiligi ortib, birlamchi chulg‘amni

qizishdan va uzgich kontaktlarining orasida uchqun hosil bo‘lishidansaqlayai.Motoming katta aylanishlarida uzgich kontaktlari qisqa vaqttutashib, qo'shimcha qarshilik orqali kam tok o‘tadi, u qizimaydi vaqarshiligi ortmaydi, bu esa ikkilamchi chulg‘amda yetarli kuchlanishlitok hosil boMishiga va yondirish tizimining ishonchli ishlashiga imkon
beradi. Shunday qilib, motoming kichik va katta aylanish tezliklaridasvechalarda bir turli uchaun hosil bo'ladi.
Uzgich-taqsimlagich (11.12-rasm) yondirish g'altagining birlamchizanjiridagi past kuchlanishli tokni uzadi va g'altakning ikkilamchichulg'arnida hosil bo'lgan yuqori kuchlanishli tokni motor svechalarigataqsimlaydi. Uzgich-taqsimlagich past kuchlanishli tok uzgichi, kondensator,yondirishni ilgarilaydigan markazdan qochirma, vakuum
regulatorlar, oktan-korrektor va yuqori kuchlanishli tok taqsimlagichdaniborat.Uzgich cho'yan кофих(3) ichiga joylashtirilgan qo'zg'almas disk(20), uning uyasidagi sharikli podshipnikda turadigan qo'zg'aluvchandisk (4) dan iborat. Qo'zg'aluvchan disk ustiga uzgich kontaktlarijoylashtirilgan. Uzgichning qo'zg'aladigan kontakti (11) diskbarmog'igao'matilgan tebranma richagga mahkamlangan, massadan izolatsiyaqilingan va yondirish g'altagining birlamchi chulg'ami ulanadiganklemma ( 19) ga biriktirilgan. Uzgichning qo'zg'almas kontakti (10)massaga tutashtirilgan. Kontaktlar ajralganda ularning orasida hosilbo'ladigan tirqish qo'zg'almas kontakt biriktirilgan kronshteynni siljitishyoii bilan sozlanadi. Tirqish 0 ,3 5—0,4 5 mm bo'lishi lozim.Qo'zg'aladigan kontaktning kolodkasi uzgich-taqsimlagich valininguch idagi kulachok (17) ka yassi prujina ta’sirida tegib, kulachok qirrasikolodkani itarganda kontaktlar ajraladi. Fetr cho'tka (18) kulachoknitozalaydi va moylaydi. Motor necha silindrli bo'lsa, kulachok shunchaqirrali qilinadi, и harakatlantirish validan aylantiriladi.Kondensator (23) uzgich kontaktlariga parallel ulangan. Kondensatormetall kojux ichiga joylanib, uzgich-taqsimlagich korpusiningsirtiga mahkamlangan, uning tuzilishi va ishlashi magneto kondensatorigao'xshaydi. Uzgich-taqsimlagichning vali (1) mov nasosiningvali-dan harakatga keltiriladi.Motoming taqsimlash vali qanday tezlikdaaylansa, uzgich-taqsimlagichning vali ham shunday tezlikda aylanadi.