Дүнья-жүзилик экономикаға интeгрaциялaсыў Xaлық-aралық Вaлютa фoнды, дүнья-жүзиликбaнк

16.2 Мәмлекет халқының структурасы . Жумысшы күши, олардың қала ҳәм аўыллардағы дүзилиси

Демографиялық прогнозлар, халықтың динамикасын, оның жынысый жасструктурасы,туўылыў, аймақлық өзгериси ҳаққындағы мағлыўматларды анализ жәрдеминде үйренеди. Демографиялық прогнозлаў шаңарақлардың келешектеги санын, олардың орташа дәрежесин, халықтың көшип-қоныўының интенсивлигин, бағдарларын, актив мийнет ҳәрекети,даўамлылығы ҳам басқалар ҳаққындаахбороталыўға мүмкиншилик береди¹⁰⁷.
Демографиялық прогнозлар тийкарында жәмийетлик мүтәжликлердиң муғдары ҳәмструктурасы, тутыныў өнимлерин жетистириў, халық билимлендириўи, ден-саўлықты сақлаў системасының жетистирилиўи ҳәм басқалар жобаластырылады. Бундай анализ ҳәм демографиялық прогнозлар, социаллық раўажланыў ҳәм турмыс дәрежесин жақсылаў прогнозлары менен тығыз байланысқан. Демографиялықпрогнозлаўды иске асырыўда тийисли усылларды таңлаў үлкен әҳмийетке ийе болып, олардың жәрдеминде халықтың келешектеги санын анық белгилеў мүмкин. Халықтын санын прогнозлаўдың тийкарғы усылларының бири, компонентар усылы болып, оның мәниси тийкарынан тийкарғы компонентлердиң келешектеги динамикасы, яғный туўылыўшылық ҳәм өлимлердин саны, көшип келиўлер ҳәм көшип кетиўлер санын есаплаўдан ибарат.Пүткил мәмлекетлик масштабта халықтың санынпрогноз ислеўде усы екикомпонент жетерли болады.
Демографиялықпрогнозлаўдың жетекши усылларыныңбири,мийнетресурслары саныныңперспективбаҳаланыўы болып есапланады. Оның тийкары халықтың жынысый жасструктурасы бойынша саныныңпрогнозы есапланады,буның тийкарында мийнетке жарамлы16—55(59) жастағы халықтың саны ҳаққындағы мағлыўматлар топланады.
Прогнозлаўда ең дәслеп мийнетресурсларын тәкирар жетистириўдиң барлық тәреплерин камтып алыўшы нызамлықлар ҳәм олардың қәлиплесиўи, жетистирилиўи ҳәм қолланыўы бойынша үйрениў тийис.Булардың барлығы усыған муўапықстатистикалық ямаса баскадаахборотлардың топланыўын талап етеди.
Халықтың санын прогнозлаўда экстрополяция ҳәм математикалық моделлестириў усылларынан кең пайдаланылады.
Иммиграция усылы тийкарында, динамикалық қатарлардан пайдаланған түрде, халықтың ҳәрекетлериниң ҳәр қыйлы компонентлериниң прогнозлары анықланады. Бундай прогноз орта ҳәм узақ мүддетли дәўир ушын қолланылады. Ҳәзирги ўақытта математикалық моделлестириў усыллары ҳәм биринши гезекте факторлық анализ усылы кең қолланылмақта.
Халықтын санын прогнозлаўмоделитеңлемелер системасы көринисинде дүзиледи³³.
У=а₀+а₁х₁-а₂х₂+а₃х₃
Бул жерде: х₁ –туўылыўшылық, х₂ –өлиўшилик, х₃ –миграция.Х₁=b₀+b₁z₁к+b₂z₂+b₃z₃…
Х₂=с₀+с₁z₁+с₂z₂+с₃z₃…
Х₃=d₀+d₁z₁+d₂z₂+d₃z₃… ҳәм басқалар.

3.