Документа

Psixopatologiyada ózlestirmegen hám adaptaciyalanbaģan reakciyalar.
Psixopatologiya psixopatologiya (delbeliklerdi úyreniw hám emlew haqqındaǵı ulıwma táliymat ). Psixopatologiya - psixiatriyaning bir bulimii bulib, insandı kesellikke tán uzını Tutıwın, kayg'urishini, social biologiyalıq hám ruxiy xolatini munasábetlerin belgileydi. Ruxiy keselliklerdiń klinika si, kesellikti anıqlawı emlew ilajların hám Profilaktikasın biliw ushın ulıwma psixopatologiya úlken axamiyatga iye. Ulıwma psixopatologiya kabul etiw, sezga, aqıl, oylaw, yad, dikkat, akl, xissiyot, háreket, meyil, shıdamlılıq, ań buzılıwlardı simptom hám sindromlari xakida studentler.
Xissiy ǵulǵulanıń baslanǵısh interpretativ ǵulǵuladan tiykarǵı farklovchi belgileri Kuyidagilardan ibarat. 1. Onıń boshka qıylı psixopatologik keshinmalarga ajıralmas boglikligi affektiv (ashıwǵa miniw), Gallyutsinator, xoshdıń aynıwı sıyaqlılar. Sol sebepli xam xissiy ǵulǵulanı ekilemshi Ǵulǵula dep xam ataladı. Bunday atalıwınıń sebebi bul ǵulǵula turining yukorida kaydEtilgen psixopatologik keshinmalar menen quramalı sindrom ishinde boglikligina emes, Bálki boshka qıylı psixopotologik keshinmalar nátiyjesinde júzege keliwde bolıp tabıladı.
Psixosomatik buzılıwlar hám kesellikler gúzetiletuǵın tiykarǵı fiziologikalıq sistemalardı kórip shıǵamız.
Biziń denemiz hátte ózimizden yashirgan hámme zattı sáwlelendiredi. Biraq ertami-kechmi, tóplanǵan máseleler ózlerin sezim qılıwadı, birpara kesellikler formasında kórinetuǵın boladı. " Mıy yig'laydi, jaslar bolsa júrek, bawır, as qazanda... " - dep jazǵan ataqlı orıs alımı, shıpaker hám psixolog Aleksandr Luriya. Gipertenziya, as qazan jarası, ishemik hám basqa kóplegen zatlar sol tárzde rawajlanadı. Zigmund Freyd sonday dep jazǵan edi: " Eger biz qandayda bir mashqalanı qapınan haydab jibersak, ol halda bul belgi retinde áynekten kóteriledi". Psixosomatika repressiya dep atalǵan psixologiyalıq qorǵaw mexanizmine tiykarlanadı, yaǵnıy biz máseleler haqqında oylamaslıqqa, mashqalalardi shetke jıljıtıp qoymawka, olardı analiz etpeslikka hám olar menen júzbe-júz uchrashmaslikka háreket etemiz. Sol tárzde kóshirilgen máseleler payda bolǵan dárejeden, yaǵnıy social (shaxslararo munasábetler) yamasa psixologiyalıq (ámelge asırilmagan qálew hám umtılıwlar, bastırılǵan sezim-sezimler, ishki qarama-qarsılıqlar ) den fizikalıq dene dárejesine kóteriledi.
Psixosomatik buzılıwlar (grekshe psixikadan - jan hám soma - dene) - payda bolıwı hám rawajlanıwı eń kóp nerv-psixik faktorlar menen baylanıslı bolǵan ishki organlar hám sistemalar iskerliginiń aynıwı, ótkir yamasa sozılmalı psixologiyalıq travma tájiriybesi, shaxstıń sezimiy reakciyasınıń ayriqsha qásiyetleri. Insannıń párawanlıǵı, onıń psixik, birinshi náwbette sezimiy jaǵdayı menen jaqın baylanısı ideyası zamanagóy medicina hám medicinalıq psixologiyada eń áhmiyetlilerinen biri esaplanadı. Psixosomatik regulyatsiyadagi ózgerisler psixosomatik kesellikler yamasa psixosomatozning payda bolıwı tiykarında jatadı. Ulıwma alǵanda, psixosomatozning baslanıw mexanizmi tómendegishe ańlatılıwı múmkin: psixik stress faktorı affektiv krizistı keltirip shıǵaradı, bul qan tamır sistemasında hám ishki organlarda keyingi ózgerisler menen neyroendokrin hám vegetativ nerv sistemasın aktivlestiredi. Daslep, bul ózgerisler funktsional bolıp tabıladı, biraq uzaq hám tez-tez tákirarlaw menen olar organikalıq hám qaytarılmas halǵa keliwi múmkin. Psixosomatoz hám tiykarǵı psixosomatik keselliklerdi úsh gruppaǵa bolıw múmkin:
Rawajlanıwda psixogen komponentler etakchi rol atqaratuǵın organikalıq psixosomatik kesellikler (gipertonik hám as qazan jarası, bronxial astma hám basqalar );
Psixosomatik funktsional buzılıwlar, vegetativ nevrozlar;
Sezimiy hám jeke juwap hám minez-qulqlar qásiyetleri menen baylanıslı psixosomatik kesellikler (zaqım aliw, alkogolizm hám basqalar ).
Keselliklerdiń payda bolıwı hám keshiwiniń psixologiyalıq mexanizmleri hám faktorların úyreniw, psixik stress faktorınıń tábiyaatı menen ayırım organlar hám sistemalarǵa etkazilgan zálel ortasındaǵı baylanıslardı izlew medicinada psixosomatik jónelis esaplanadı.
Medicinanıń házirgi rawajlanıw basqıshında ajralıp turatuǵın tiykarǵı psixosomatik kesellikler (kesellikler):

• 
  Bronxial astma;
  
• 
  Zárúrli gipertenziya ;
  
• 
  Gastrointestinal kesellikler;
  
• 
  Ülseratif kolit;
  
• 
  Romatoid artrit;
  
• 
  Neyrodermatit;
  
• 
  Júrek huruji;
  
• 
  Qandli diabet;
  
• 
  Jınıslıq kesellikler;
  
• 
  Gyote;
  
• 
  Onkologik kesellikler.
  

Tariyxıy ádalat ushın sonı atap ótiw kerek, 1950 jılda belgili amerikalıq psixoanalist Frants Aleksandr (1891-1964) ettita klassik psixosomatik keselliklerdiń dizimin bergen:

• 
  zárúrli gipertenziya,
  
• 
  as qazan hám on eki barmaqlı ishektiń as qazan jarası,
  
• 
  romatoid artrit,
  
• 
  gipertireoz (tirotoksikoz),
  
• 
  bronxial astma,
  
• 
  ülseratif kolit,
  
• 
  neyrodermatit.
  

Bul dizim turaqlı túrde toldırılıp barıladı, kútá úlken muǵdardaǵı izertlewler alıp barıldı, biraq bul etti kisiniń psixosomatikaga shártsiz tiyisli ekenligi tastıyıqlanǵan dep esaplanadı. Psixosomatik medicina máselelerin rawajlandırıwǵa ush milliy mektep úlken úles qosdı :
Psixoanalitik túsinikler tiykarında psixosomatikaning teoriyalıq tiykarların islep shıǵıs Amerika (F. Aleksandr, X. F. Dunbar, I. vays hám G. Engel);
Psixosomatikaning filosofiyalıq tiykarların rawajlandırıwdı ábzal kórgen nemis mektep (v. von Krehl, fon vayszaker, fon Bergman);
Psixosomatik keselliklerdi úyreniw I. P. dıń táliymatına tiykarlanǵan jergilikli mektep. Pavlova joqarı asabiy iskerlik tuwrısında.
XX ásir baslarınan berli I. P. Pavlov óziniń bir qatar dóretpelerinde somatik funkciyalardı basqarıwda oraylıq nerv sistemasınıń áhmiyetin kórsetip bergen. Bul mashqalanı jáne de rawajlandırıw menen I. P. dıń studenti shuǵıllanǵan. Pavlova P. K. Anoxin. Ol organizmdiń funktsional sistemaları teoriyasın jarattı, bul somatik kesellikler rawajlanıwda sezim-sezimler hám motivlardıń rolin jańa kózqarastan bahalawǵa múmkinshilik berdi. Bul erda psixosomatik reakciyalar hám kesellikler rawajlanıwınıń birpara mısalları keltirilgen.
Eger biz bul belgiler payda bolıwınıń tiyisli psixoemotsional faktorlarǵa, birpara anıq hádiyselerge tikkeley baylanıslılıǵın ornatǵan bolsaq, biz hár qanday awrıwlı kórinetuǵınlardı psixosomatik dep ataymız. hám, álbette, hár qanday suwıq yamasa bas awrıwınıń psixologiyalıq kelip shıǵıwın izlewdiń hájeti joq - pútkilley tábiyiy sebeplerge iye bolǵan kóplegen kesellikler bar. Eger báhárde, gulli ósimliklerge juwapan, adamda pishen ısıtpası baslanǵan bolsa, biz psixosomatika haqqında gápira almaymız. Biraq usınday boladiki, adam ózi islep atirǵan kompaniyanıń direktorlarınan biri ofisiniń bosaǵasın kesip ótiwi menen awrıwlı tárzde hapşırmaya baslaydı. Onıń basshısı salmaqli qaharman, biliydigan adam, ol menen qaharmanımız jaqsı munasábette bolmaǵan. hám ol shın mániste direktorǵa alerjisi bar. Bulardıń barlıǵı ıqlaslı mektep oqıwshısı menen baylanıslı jaǵdaynı yadǵa saladı, onıń temperaturası qadaǵalawdan aldın birdan kóteriledi. Tıńlaǵısh bala jaysha sabaqtan oǵada almaydı, sabaq úyrenmaganligini tán aladı hám hár birinde test bahosini aladı. Oǵan alibi kerek - bul sınaqtı nızamlı túrde ótkerip jiberiwi ushın haqıyqıy hám jaqsı sebep. Aytqansha, eger ata-analar bunday balanı murın murınları sebepli úyde qaldırsalar, ol halda etuk bolıp, ol zárúrli ushırasıw Ramazan yaki Qurban hayttan aldıńǵı kúninde gripp menen juǵıwı múmkinshiligı úlken. Mine, balam, mektepke barǵısı kelmese, azanda jótelip, hidlay baslaydı. Biraq, onıń xarakteriniń qásiyetlerin qashannan berli bilgen halda, men biymálel aytaman, endi biz ashshı qospanı ichamiz hám jótel ótip ketedi. Bulardıń barlıǵı psixosomatik mexanizmlerdiń rawajlanıwınıń úlgileri. Psixologiyada hátte bunday túsinik ámeldegi - belginiń ekilemshi paydası - yoqimsiz kesellik ózi ushın zárúr, paydalı zat bolıp shıqqanda : mısalı, bul sizge itibardı tartıw, basqalardıń rahmini oyatıw yamasa máselelerden shaǵılısıw imkaniyatın beredi.
Psixosomatik keselliklerdi rawajlanıwınıń basqa mexanizmleri bar. Biziń uzaq babalarımız barlıq sırtqı eskertiwlerge qandayda bir háreket menen munasábette boldı : olja payda boldı - tutıp alın, dushpan hújim etdi - ózińizdi qorǵaw etiń, qáwip qorqıtadı - qashıp ketedi. Kernew asıǵıslıq menen jónge salıw etildi - denediń bulshıq et sisteması járdeminde. hám búgingi kúnde hár qanday stress háreketler gormoni - adrenalinning shıǵarılıwına alıp keledi. Biraq bizni júdá kóp muǵdardaǵı social qadaǵan etr baylanıstıradı, sol sebepli unamsız sezim-sezimler hám tırnaw ózgesheligi ishkerinde boladı. Nátiyjede asabiy tikler payda bolıwı múmkin: júz bulshıq etleriniń shayqalıwı, barmaqlardıń eriksiz qısılıwı hám ashılıwı, ayaqlardıń titirewi.
Zárúrli ushırasıw waqtında menejer telefon arqalı yoqimsiz xabar aladı, deyiw múmkin, qáwipli signal. Ol asıǵıslıq menen aktyorlıqtı baslawdı, ornınan turıwdı, qandayda bir jayǵa kóship ótiwdi qáleydi. Biraq bunıń ılajı joq - ózara kelisiwler dawam etpekte hám átirapdaǵılar xojayındıń ayaǵı eriksiz terbelisti baslaǵanın, shın mániste titrayotganini bayqawdı. Daslep qorǵawǵa jóneltiriw ushın jaratılǵan sezimler sol tárzde tez-tez bostiriladi, social jaǵdayǵa sińip ketedi hám dene degi ólimli processlerdi keltirip shıǵarıwı múmkin.
Aytılıwına qaraǵanda, bunday psixosomatik buzılıwlar kóbirek xızmetkerlerge xos bolıp tabıladı. Óytkeni sonda, kompaniya iyesi basqalarǵa sezim-sezimlerdi taslawǵa ılayıq - dawısın kóteriw, yoqimsiz gáplerdi aytıw, hátte ayaqların ayaq astı qılıw jáne onıń orınbasarları, álbette, baǵınıwdı saqlawǵa májbúr bolıp atırlar, sonday eken olar ózlerin tiyishlari kerek.
Taǵı bir mısal. Jas, dańqparaz baslıq xojayın menen biyik dawısta gáplesiwge, baqir-shaqır etiwge, qorlap sózlerdi isletiwge taqat etpeydi. Bunday sáwbetlerden keyin ol ózin pútkilley kesel, sezim sezim etedi. Onıń ishki narazılıǵı, ǵázepi, ǵázepti basıw, shıǵıw jolin tapa almaytuǵın hújim saldamlı psixosomatik buzıqlıqqa alıp keledi: jas bolıwına qaramay, ol gipertoniya keselligine shalınǵan.
Ulıwma alǵanda, psixosomatik kesellikler spektri keń hám tómendegilerdi óz ishine aladı :
Psixosomatik reakciyalar - hár qıylı dene sistemaları daǵı qısqa múddetli ózgerisler (basımdıń asıwı, júrek urıwı, qızarish, oqartirish hám hk.);
Organlardıń funktsional nevrozlari (bul organlardıń zaqım aliwiniń ob'ektiv belgilerisiz), somatoform buzılıwları (awrıw hám tınıshsızlıqtıń turaqlı shaǵımı, bir neshe organlardan gúzetiletuǵın funktsional buzılıwlar, ob'ektiv zaqım aliw belgileri bolmaǵan táǵdirde, nawqastıń shaǵımları hám psixologiyalıq faktorlar ortasındaǵı anıq munasábetler);
Konversiyaning aynıwı (nawqaslardıń jeke qásiyetleriniń anıq hám ramziy kórinetuǵınları hám ziyan etkazuvchi faktorlar tásiri menen); hám, tiykarınan, psixosomatik kesellikler.
Psixosomatik reakciyalar hám psixosomatik keselliklerge ne sebep boladı? Kópshilikke arnalǵan tilde psixosomatik keselliklerdiń payda bolıwı tuwrıdan-tuwrı adamdıń sezim-sezimleri hám tileklerin bastırıwǵa baylanıslı, yaǵnıy. olar ańlatpa etiliwi kerek, biraq bul erda da qabıl etińbeytuǵın yamasa basqınshı tilekler haqqında gáp ketkende siz haddan asıp ketiwińiz múmkin. Bulardıń barlıǵın qanday bólew hám ózińizdi basqarıwdı qanday úyreniw kerek - onıń ushın psixoterapiya hám psixoanaliz bar. Ekenin aytıw kerek, hár bir sezim organizm fiziologiyasida málim jılısıwlar menen birge keledi. Mısalı, qáweter páseyiwi yamasa júrek urıwınıń kóbeyiwi menen birge keledi. Yaǵnıy, eger stressli jaǵdaylar, unamsız tájiriybeler uzaq waqıt dawam etse, ol halda dene degi fiziologikalıq ózgerisler de turaqlı boladı. Psixosomatik buzılıwlar payda bolıwında sezimlerdi ózinde saqlanıwı zárúrli rol oynaydı. Bul bulshıq etlerdiń kernewiniń payda bolıwına hám fiziologikalıq processlerdiń erkin, tábiyiy procesin aynıwına járdem beredi. Keling, bunday mısaldı keltiraylik: insan málim bir sezimdi basdan keshiredi, mısalı, bala onasidan onıń birpara ótinishleri yamasa ınjıqlıqların qandirmagani ushın ǵázeplenedi, eger ol bul ǵázepin yıǵlawda, qıshqırıwda hám basqa háreketlerinde ańlatpa etse, onıń denesinde jamanlıq bolmaydı... Advertisement
Keling, balalar daǵı psixosomatik reakciyalardıń rawajlanıwına hám bul patologikalıq hádiyselerdiń payda bolıwında shańaraqtıń roliga bólek itibar qaratsak. Eger shańaraqta óz ǵázepin ashıq ańlatıw ádet kórinisine kirmasa, ol tuwrıdan-tuwrı yamasa tikkeley bolmaǵan efirga uzatıladı : " Siz anańizdan ǵázeplana almaysız! " - bala ǵázep menen ne etiwi kerek? Ol ǵázepin tek ózine baylanıslı bolǵan, zaifroq adamǵa tógiwi kerek (" Pıshıqtı qiynamang! ", " Oyınshıqlardı biradaringizdan tartıp almań! ") Yamasa bul ǵázepti ózine qaratıp qoyıng - jáne bul erda psixosomatik buzılıw múmkinshiligı úlken. Eger balaǵa quwanıshın ańlatıw úzliksiz túrde qadaǵan etilgen bolsa (" Shawqım etpeń, siz buvisi uyg'onasiz", " Saklamang, ózińizdi tuting, men sizdan uyalaman"), sonday eken, bul onıń ushın ǵázepleniw yamasa qáweterdi ańlatıwdı qadaǵan etiw sıyaqlı zıyanlı.
Denediń málim bir sistemasınıń násillik zaifligi - dem alıw, júrek-qan tamır hám basqalar sıyaqlı faktor rol oynaydı. Mısalı, eger balada as qazan menen baylanıslı máseleler bolsa, ol jaǵdayda awqat as sińiriw qılıw menen baylanıslı kesellikler ámeldegi - óz-ózinen payda bolǵan ǵázep onı ishkerinen " yutib jiberadi". Eger balada dem alıw sisteması menen baylanıslı máseleler ámeldegi bolsa, ol halda ol " óz ǵázepiniń atmosferasi" hár qıylı kemsalıyqalıq, sinusit, bronxit hám basqalar payda bolıwına járdem beredi.
Álbette, kesellik sezimlerdi tiyib turatuǵın bir yamasa eki jaǵdaydan keyin payda bolmaydı. Biraq eger bul turaqlı túrde júz bolsa, ólimli energiya waqtı -waqtı menen denediń bir bólegine jóneltiriledi, bulshıq et qısqıshları payda boladı hám keyin saylanǵan organ kletkaları dárejesinde ózgeredi.
Sonıń menen birge, psixosomatik keselliklerdiń rawajlanıwına balalardıń jeke qásiyetleri sıyaqlı faktorlardıń tásiri, mısalı, uwayım kusheytiwi, sezimiy biyqararlıq hám basqalar tásir kórsetdi.
Psixososyal faktorlarǵa tárbiyanıń patologikalıq túrleri - " shańaraqqa tiyisli but" túrine kóre tárbiyalaw, hádden tıs qorǵaw yamasa kerisinshe, emotsional biykarlaw etiw kiredi, eger bala ata-analar tárepinen áwmetsiz, ǵárezli bolıp qalsa. Oraylıq nerv sistemasınıń násillik hám tug'ma etiwmovchiligi, travma, operatsiyalar hám salmaqli somatik kesellikler psixosomatik keselliklerdiń rawajlanıwına tásir etedi.
Álbette, barlıq kesellikler psixologiyalıq sebepke tiykarlanmaydi. Eger kesellik organikalıq tıykarǵa tásir etse hám toqımalarda hám organlarda ob'ektiv ózgerisler júz bergen bolsa, bul erda náshebent elementlardı emlew kerek. Eger qolaysız jaǵdaylar, stressler keselliktiń rawajlanıwına dúmpish bolıp xızmet etken bolsa, ol jaǵdayda psixoterapevtik tásirdi náshebent elementlar menen emlew zárúr.
Joqarıda keltirilgen zatlar ata-analar ushın tiyisli usınıslardı da belgileydi: sonı este tutıw kerek, sezimiy qollap-quwatlaw, óz sezim-sezimlerin erkin ańlatıw qábileti balalar ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı. Hesh qanday " zıyanlı" hám " paydalı" sezim-sezimler joq - hár bir sezim balanıń sırtqı (yamasa ishki) jaǵdayǵa munasábeti retinde payda boladı. Bul jaǵdayda úlkenlerdiń wazıypası balanı óz tájiriybelerin etarli dárejede, maqul túsetuǵın formada kórsetiwge úyretiw bolıp tabıladı.

Paydalanilģan ádebiyatlar
1) Ulıwma psixologiya ( Xodjayev).
2) Ulıwma psixologiya ( E. G'oziyev )
3) Ulıwma psixologiya (Muhamedova D. G', N. N. Mulaboyeva, A. I. Elshiov)

~ ~