Dolzarb masalalari

Savol: 
O‘quvchilar nima uchun ushbu tajribani o‘tkazishganini tushuntiring. 
______________________________________________________________
_________________________________________________________________ 
 
Baholash mezoni
 
Mazkur topshiriqni bajarish uchun o‘quvchilar tajribani to‘g‘ri tashkil etishni 
bilishlari kerak: tajribada tadqiq etilayotgan omilning ta’sirini o‘rganish va 
obyektiv, haqqoniy natijalar olish uchun ikki xil, ya’ni nazorat va sinov tajribalari 
qo‘yiladi. Marmar bo‘lakchasi distillangan suvga solinganda uning massasi 
kamaymaydi, chunki toza suv neytral bo‘lganligi sababli marmar bilan reaksiyaga 
kirishmaydi. Yuqorida keltirilgan tajriba marmardan yasalgan haykallarning 
yemirilishiga kislotali yomg‘irlar sabab ekanini ko‘rsatadi.
Agar o‘quvchilar o‘z javoblarida kislota (sirka kislota) reaksiya borishining 
zarur sharti ekanini ifodalagan bo‘lishsa, javob to‘liq qabul qilinadi ( 1 ball). To‘g‘ri 
javoblar quyidagicha bo‘lishi mumkin:
► 
bunday reaksiya borishi uchun yomg‘ir suvi nordon bo‘lishiga ishonch 
hosil qilish kerak, chunki oddiy suvda reaksiya bormaydi;
► 
marmar bo‘lakchasida o‘yiqlar paydo bo‘lishining boshqa sabablari
bor-yo‘qligini bilish;
► 
marmar bo‘lakchalari har qanday suyuqlik bilan reaksiyaga 
kirishmaydi, chunki suv neytraldir.
Agar o‘quvchilar sirka kislota va marmar bo‘lakchasi o‘rtasidagi reaksiyani 
taqqoslash uchun deb javob berishsa-yu, ammo javobda kislota (sirka kislota) 
reaksiya borishining muhim sharti ekanini qayd etmagan bo‘lishsa, javob qisman 
qabul qilinadi (1 ball). Qisman qabul qilinadigan javoblar quyidagicha bo‘lishi 
mumkin:
► 
boshqa kolbadagi natija bilan taqqoslash uchun;
► 
marmar bo‘lakchalari toza suvda o‘zgaradimi-yo‘qmi, Shuni ko‘rish 
uchun;
► 
oddiy yomg‘ir marmarga tushganda nima sodir bo‘lishini ko‘rish 
uchun;

---

►
oddiy suv 
bilan kislotali 
suv o‘rtasidagi farqni ko‘rish uchun.
Javob yo‘q yoki boshqa javoblar bo‘lsa, javob qabul qilinmaydi (0 ball).
NON UCHUN XAMIR 
Novvoy osh tuzi, un, suv va achitqilarni idishga solib, ularni aralashtiradi, 
xamir qoriydi. Shundan so‘ng xamirda achish jarayoni boshlanishi uchun bir necha 
soatga olib qo‘yiladi. Achish davomida xamirda kimyoviy jarayonlar kechadi: 
achitqilar (bir hujayrali zamburug‘lar) un tarkibidagi kraxmal va shakarni karbonat 
angidrid va spirtga aylantiradi. 
Savol:
Bir necha soat o‘tib, xamir tayyor bo‘lgach, novvoy xamirni tarozida 
tortib ko‘rdi va uning massasi kamayganini aniqladi. Rasmda ko‘rsatilgan to‘rtta 
tajribaning boshlanishida xamirning massasi bir xil bo‘lgan. Novvoy qaysi ikkita 
tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslab, xamirning massasi kamayishiga achitqilar 
sababchi ekanini aniqlashi zarur? 
A. Novvoy 1- va 2-tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak. 
B. Novvoy 1- va 3-tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak. 
C. Novvoy 2- va 4-tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak. 
D. Novvoy 3- va 4-tajriba natijalarini o‘zaro taqqoslashi kerak.