Dolzarb masalalari

Ilmiy tadqiqot – yangi bilimlarni olish 
va qo‘llashga qaratilgan faoliyatdir. 
Ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va 
baholash 
kompetensiyasi 
– 
ilmiy 
tadqiqotlarni tasvirlash va baholash hamda 
muammolarni ilmiy asoslangan holda hal 
qilish 
yo‘llarini 
taklif etish. 
Bunda quyidagi qobiliyatlar namoyish etiladi: 
□ berilgan ilmiy tadqiqotda o‘rganilayotgan 
muammoni aniqlash; 
□ ilmiy tadqiq etilishi mumkin bo‘lgan 
savollarni farqlash; 
□ berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish 
usulini taklif etish; 
□ 
ma’lumotlarning 
obyektivligi 
va 
ishonchliligini ta’minlashda olimlar tomonidan 
qo‘llaniladigan usullarni tavsiflash va baholash; 
□ berilgan muammoni ilmiy tadqiq etish usullarini 
baholash. 
3. 
Ilmiy tadqiqotlarni loyihalash va 
baholash kompetensiyasini shakllantirish 
yo‘llari (topshiriqlar misolida). 
Kislotali yomg‘irlar 
Ushbu fotosuratda 2500 yil avval Afinadagi 
Akropolda barpo etilgan, Kariatidalar deb nomlangan 
haykallar tasvirlangan. 
Bu haykallar marmar tog‘ jinsidan yasalgan. Marmar kalsiy karbonatdan tarkib 
topgan. 
1980-yilda asl haykallar nusxalari bilan almashtirilib, Akropol muzeyiga ko‘chirildi. 
Asl haykallar kislotali yomg‘irlar ta’sirida yemirilgan edi. 
Odatda yomg‘ir biroz nordon, sababi havo tarkibidagi karbonat angidrid gazini 
yutadi. Oltingugurt oksidi va azot oksidlarini eritilishi tufayli kislotali yomg‘ir oddiy 
yomg‘irdan nordonroq (kislotali) bo‘ladi. 

---

Kislotali yomg‘irning ta’sirini marmar bo‘lagini sirka kislotasiga (uksus) bir necha 
soatga (bir kechaga) solib, tushinish mumkun. Sirkaning va kislotali yomg‘irning 
kislotaligi taxminan bir xil. Marmar bo‘lagini sirkaga solganimizda gaz pufakchalar 
ajraladi. Eksperementdan oldin va keyin marmarni massasi o‘lchanadi.
Sirkaga marmar solinmasdan oldin 2 g edi. Keyingi kun u sirkadan olindi va 
quritildi. Uning vazni kamaygan edi.
Yuqoridagi tajribani o‘tkazgan o‘quvchilar marmar bo‘lakchasini, Shuningdek, 
toza (distillangan) suvga ham bir kechaga solib qo‘yishdi.