Донишмандлик дурдоналари (Сузбоши урнида)


Download 0.95 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/18
Sana18.06.2023
Hajmi0.95 Mb.
#1577546
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   18
Bog'liq
@mustaqilishlar 100 mumtoz faylasuf

З
А
К
О
В
А
Т
Д
У
Р
Д
О
Н
А
Л
А
Р
И
&
* * *
Агар сендан эзгулик нима, деб сурасалар: амалда фойда- 
ланилган донишмандликдир, деб жавоб бер.
* * *
Тинглаш ва сукут сакдаш сени доноликка етаклайди. 
Сукут - доноликнинг бошланиши.
* * *
Билимлилик ва донишмандликни айни бир нарса деб 
хисобламанг.
* * *
Хусусий мулки булмаган фу^аро беватандир.
* * *
Эй, оддий халк; орасида яшашга мадоум донишманд! Сен 
мойгаухшашинглозим. Мой сувга аралашиб кет-май, унинг 
юзида цалкртб туради.
* * *
Сен уз-узингга х,оким бул. Узингга узинг шох; булиб, оди- 
лона боцщарув асносида юксак хукмронлик ва энг муэрш 
лавозимга эришасан.
* * *
Раф ицаси 
билан муросага келолмаган одамни дуст тутма.
* * *
Жонзотларни улдиришдан сакданинг, чунки одам улди- 
риш жониворларни улдиришдан бошланган.
26


БУДДА ШАКЬЯ МУНИ
(Милоддан аввалги 556-476 йиллар)
Будда дунёда энг кенг таркалган 
динлардан бири - буддизмнинг асос- 
чисидир. У Хиндистондаги Шакья 
кабиласи хукмдорининг угли булган.
Будда Химолай тогининг этагида 
дунёга келган. Унинг асл исми - Га- 
утама булган. Шакья Муни унинг 
лацаби булиб, «шакья кабиласининг 
зохиди» деган маънони билдиради.
Г аутама мухгашам саройда, гуллар 
ва дур-жавохирлар ичида, раккоса- 
лар, муси^ачилар куршовида яшаган. Шунинг учун у х;аёт 
Хамма ерда гузал ва завцли деган хулосага келган...
Бирок бир куни огзида битта хам тиши йук» картайиб 
колган карияни учратгач, кексалик мукаррар эканлигини 
тушунади. Бемор одамни учратиб, саломатлик омонатлиги- 
ни англади ва улим тугрисида уйлай бошлайди. Шу тарифа 
зохидликни ихтиёр килади. Етти йил таркидунёчиликда, 
очлик ва саргардонликда яшайди. Кунлардан бир кун у катта 
дарахт остида чордона куриб чукур уйга толганча утирганда 
муьжиза юз бериб, онги тиниклашади ва донишмандлик 
сари юз тутади. Шу пайтдан бошлаб уни Будда деб аташади. 
Будда - санскритча хотиржам, осойишта, деган маънони 
билдиради. Будда Ганг дарёси буйидаги Банорас шахрида 
уз таълимоти асослари буйича даре берган.
* * *
Будда Шакья Муни шундай деганди: «И нсон хаёти 
азоб-укубатлардан иборатдир. Бирок; доимо тугри сузлаб, 
эзгуликка интилиш, узгаларнинг хакига хиёнат килмаслик,
27


газаб ва х,асадни енгиш орк;али уни енгиллатиш мумкин. 
Шунингдек, инсон бехуда югур-югурлардан, мол-дунё орт- 
тириш х,аваси ва хдддан зиёда хузур-хдловат истагидан озод 
булмоги лозим. Ана шунда *ар бир бой ва камбагал, шох, ва 
кул, рух;оний ва оддий кимсалар дунёга к;айта-кайта келиш 
азобидан халос буладилар».
* * *
Будда шогирдлари толициб долган кезларда уларга кутил- 
маган саволлар бериб, тезлик билан жавоб цайтаришларини 
сурарди. Масалан, го^ида оддий бир буюмни курсатиб, уни 
купи билан учта суз ва камида юз сатр оркали таърифлаб бе- 
ришларини буюрган. Баъзан талабалардан бирини танбалан- 
ган эшик царшисига тургазиб куйиб: «Эшикни нима билан 
очасан?» - деб савол берган, гох;о мусицачиларни дераза 
тагига тизиб, бирор кушицни тескари мазмунда куйлашга 
мажбур этган. Баъзида шогирдлари сафидан ута туриб, нечта 
к;адам ташлаганини сураб коларди. Бирор жонивордан ёки 
табиат ходисаларидан чучиган талабалардан эса узларидаги 
куркувни енгишни талаб цилган.
* * *
Уч шогирд Буддадан унинг муъжизаларини куриш учун 
ижозат сурадилар. Донишманд уларнинг х;ар бирини ко- 
ронги хонага киритиб, устларидан кулфлаб куйди. Орадан 
бир оз вацт утиб, уларни хузурига чацирди ва курганларини 
сузлаб беришларини суради. Талабалар бирин-кетин кур­
ганларини х^коя килишди. Будда уларнинг эрткояларини 
тинглаб булгач, деди:
-
Энди сиз муъжиза узингиз учун фойдасиз эканига 
ишонч хосил килмогингиз лозим. Негаки, сиз асосий муъжи- 
зани сезишга ожизлик цилдингиз. Зеро, ботиний борликни 
хис эта олганингизда эди, бу туйгу сизни узга оламларга 
йуллаган буларди. Аммо сиз узингизнинг ерда утирганин-


гизни хис этишда давом этдингиз. Сизнинг фикрларингиз 
ерга турли кулфатлар ёгдирди. Сиз кояларни вайрон килиб, 
туфонда кемаларни парчалаб ташладингиз.
Шу сузлардан сунг Будда бир оз тин олиб талабаларнинг 
бирига суз котди:
- Мана, сен бошига алангадан тож кийган алвон тусли 
жониворни курдинг. Сен тубсизликдан олиб чиадан бу олов 
химоясиз одамларнинг бошпаналарини уз домига олиб, 
куйдириб юборди. Зудлик билан уларга ёрдам бер!
- Сен эса киз циёфасидаги калтакесакни курдинг, -
деди иккинчи талабага. - Ва тул^инларни балщчиларнинг 
киргокдаги кайицларини ювиб кетишга мажбур килдинг. 
Сен хам ёрдамга шошил!
Учинчи шогирдига юзланди:
- Сен парвоз этаётган лочинни курдинг ва кучли довул 
деадонларнинг хосилини учириб кетди. Энди сен бориб, 
уларга товон туламогинг лозим!
Шогирдларим! Айтинг-чи, сиз атрофдагиларга кандай 
наф келтирдингиз. Зеро, кавакдаги бойкуш хам вак;тини сиз- 
дан кура фойдалирок; нарсаларга сарфлайди ! Сиз ё тер тукиб, 
ер да мехнат вртлмогингиз ёхуд ёлгизликда ер дан юксакликка 
кутарилишга узингизда рухий кувват топмогингиз даркор. 
Донишманд одам бемаъни фикр тул^инини кузгатишдан 
доимо сацланмоги зарур.
Шу нарса ха^щатки, миттигина кушнинг цанотидан туш- 
ган патнинг зарбидан узокдарда момак;алдирок; хосил булади. 
Инсон нафас олганда бутун олам билан цоришиб кетади.
Донишманд доимо юксаклик сари интилади. Зеро, одам- 
лар доимо бир-бирига донолик сифатларини очгусидир.
* * *
Будда К,онун гилдираги хасида шундай ривоят килади:
Бир мохир хаттот хузурига мухгарам зот келиб, Т ангрига 
мурожаатнома ёзиб беришни сурайди. Ва шунга лойик; тери
29


(цадим замонда когоз урнида ишлатилган) ташлаб кетади. 
У кетгач, яна бир одам келиб, тахдид ва газабга тула мак- 
тубини зудлик билан кучириб беришни буюради. Хаттот 
унинг х,ожатини чик,ариш максадида мактубни кучиришга 
киришади ва шошилинчда адашиб, биринчи киши келтирган 
терини ишлатиб юборади. Жанжалкаш одам кувониб, мак­
тубни олиб кетади. Сунгра биринчи буюртмачи келади-да, 
терини куриб:
- Мен ташлаб кетган тери к;ани? - деб сурайди. Хаттотдан 
юз берган англашилмовчиликни эшитиб, шундай деди:
- Эзгу тилаклар битиш учун сенга келтирилган терига о»; 
фотща берилганди. Т ахдид ва игво битилиши лозим булган 
тери эса уз таъсир кучидан махрум этилганди.
Сен муддатлар конунини инсофсизларча бузиб, бир 
беморга ёрдам берувчи дуонинг кучини йуцотдинг. Бу- 
нинг устига куз куриб, кулок, эшитмаган, огир о^ибатларга 
олиб келиши мумкин булган ёвузликни, зугумни харакатга 
келтирдинг. Мен келтирган терига о к; фотща берган авли- 
ёнинг ме^нати бир пул булди. Ёвузликнинг кучини кесган 
авлиёнинг ме^нати зое кетди. Сен оламга ёвуз дуоибадни 
«чик;ариб» юбординг ва у бир кун албатта узингга к;айтиб 
келажак. Сен 1^онун гилдирагини издан чикардинг. Энди 
сен унга чица олмайсан, у йулингни кесиб утади.
Бу воцеадан хулоса шуки, к,онунларни биринчи дуч келган 
угри олиб кетадиган улик терига ёзманг. К,онунларни к;ал- 
бингизда са^ланг. Ана шунда бахт-саодат сизга йулингизни 
енгиллаштиргувчи К,онун гилдирагини *адя этади.
* * *
Бир софдил одам Буддани курмокдик ниятида атроф- 
даги турфа буюмларга бир-бир назар солди. Бирок; унинг 
куллари доно тимсолларни тута олмади, кузлари эса 
муътабар буюмларни тешиб утишга ожизлик цилди - у 
Буддани куролмади.


Нщ оят, ибодат килаётган чогада пешонасига ургимчак 
ини тегаётганини сезиб, уни к;ули билан сидириб ташлади. 
Шунда гойибдан дона-дона овоз келди:
- Нега менинг кулимни итараяпсан? Менинг нурим сени 
кучишига ижозат бер.
Сунг атроф бирдан ёришиб кетди. Х,алиги одам узи сиди­
риб ташлаган ургимчак ипини кулига олди. Ип х;ар бирида 
Будда сиймоси акс этган киркта марварид дона-сига айлан- 
ди. Марварид доналарининг уртасида бир тош булиб, унга: 
«Жасорат, умидсизлик, шодлик», деган сузлар битилганди. 
Будда мущби шодликни танлади. Негаки, у шодликка олиб 
борувчи йулни топганди.
* * *
Будданинг хузурига бир талаба келиб:
- Муъжиза курсатганингиздан кейингина сизга ишони- 
шим мумкин, - деди.
Будда гамгин жилмайди-да, унга гаройиб муъжиза кур- 
сатди. Талаба узини тутолмай ^ай^ириб юборди:
- О, Будда! Энди мен сенинг ра^намолигингда илм олиш- 
га розиман.
Бирок Будда унга эшикни курсатиб, деди:
- Энди менга сенинг керагинг йук!
* * *
Будда шундай деганди: камчилик ва нуксонларингни 
курсатиб, сени койиган донишманднинг этагидан маркам 
тут. Зеро, у зот хазинага элтаётган йулбошчига ухшайди ва 
сен сира кам булмайсан.

Download 0.95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling