Doppler ef
Download 445.73 Kb.
|
Abduqodirov Abrorbek
- Bu sahifa navigatsiya:
- Dop p ler kengl i gi
E(x,t)A'cos ' 2 t' (41.3) 1−c2
(41.3) tenglama (41.2) tenglamadagi to’lqinning o’zginasani K sistemada, ifodalaydi. Shuning uchun quyidagi munsabatning bajarilishi shart: 1−v ' ' v 2 1−c2 1−c 1c Doiraviy chastotadan odatdagi chastotaga o’tib, manba sistemasadagi ’ chastotani v0 bilan belgilab: vv0 ifodaga ega bo’lamiz. 1−c (41.4) 1c Manbaning qabul qilgichga nisbatan v tezligi algebrik kattalikdir. Manba uzoqlashganda v 0 va (41.4)ga muvofiq vv0 bo’ladi.
(41.5) dan chastotaning nisbiy o’zgarishini topish mumkin. v c v −v bu yerda v diganda v - v0 tushuniladi Biz qarab chiqqan bo’ylama effektdan tashqari yorug’lik to’lqinlari uchun nisbiylik nazariyasidan
vv0 1−v2 v1−1v2 Dopplerning ko’ndalang effektida chastotaning nisbiy o’zgarishi v 1v2 v 2c2 bo’lib, v/c nisbatning kvadratiga proprtsionaldir, demak, bo’ylama effektdagidan ancha kichik (uning uchun chastotaning nisbiy o’zgarishi v/c ning birinchi darajasiga proportsional Doplerning ko’ndalang effekti mavjudligini 1938yilda. Ayvs eksperemental isbot qilgan. Ayvs tajribalarida katod nurlaridagi vodorod atomlarining nurlanish chastotasining o’zgarishi aniqlangan. Atomlar tezlgi tahminan 2 106 m/sek ga teng edi. Bu tajlibalar Lorents almashtirishlarining o’rinli ekanligining bevosita eksperimental tasdiqi hisoblanadi. Umumiy holda nisbiy tezlik vektorini ikkita tashkil etuvchiga ajratish mumkin, ularning biri nurga parallel, ikkinchasi esa unga perpendikulyor yo’nalgan bo’ladi. Birinchi tashkil etuvchi Dopplerning bo’ylama va ikinchsi esa ko’ndalang effektini yuzaga keltiradi Dopplerining bo’ylama effektidan yulduzlarning “radial” tezligini aniqlashda foydalaniladi. Yulduzlar spektridagi chiziqlarning nisbiy siljishini o’lchab, (41.6) formuladan v ni aniqlash mumkin. Yorug’lik sochayotgan gazdagi molekulalarning issiqlik harakati Doppler effekti tufayli spektr chiziqlarining kengayishiga olib keladi. Issiqlik harakataning hatoligi tufayli molekulaning spektografga nisbatan tezligining hamma yo’nalishlari ehtimolligi bir hil. Shuning uchun asbobga kelib tushayotgan nurlanishda v 1−vdan boshlab v 1vgacha bo’lgan intervaldagi chastotalar ishtirok etadi. Bu erda v0 molekuladan chiqayotgan yorug’lik chastotasi, v – issiqlik harakat tezligi (41.6) formulaga qarang. v Shunday qilib, spektral chiziqning asbobda o’lchanayotgan kengligi 2v0 cga teng bo’ladi. Bu vD v0 c kattalikni spektral chiziqning Doppler kengligi deb atash qabul qilingan. Spektral chiziqlarning Dopplercha kengayish kattaligiga qarab molekulalarning issiqlik harakat tezligi, demak, yorug’lik sochuvchi gaz temperturasi haqida fikr yurgizish mumkin. Download 445.73 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling