Dual bosqichi

FRANSIYADA TA’LIM TIZIMINING “DUAL BOSQICHI”XUSUSIYATLARI
Reja:

1. 
   Dual ta’lim tizimi
   
2. 
   Fransiya ta’lim tizimi
   
3. 
   Fransiyada ta’lim tizimining “dual bosqichi”xususiyatlari
   

Dual ta’lim tizimi – ixtisoslashgan ta’lim turi bo‘lib, talaba nazariy bilimlarni ta’lim muassasasida, amaliy ko‘nikmalarini esa bevosita ish joyida, ya’ni tashkilotda olish imkoniyatini yaratib beradi. Dual ta’limining asosiy maqsadi ta’lim muassasasi va ish beruvchilarning sa’y-harakatlari amaliy mashg‘ulotlarning asosiy omili sifatida birlashtirib, talabalarning kasbiy tayyorgarlik sifatini oshirishdan iborat.
Fransiyada taʼlim juda koʻp boʻlinmalarga ega boʻlgan yuqori markazlashtirilgan tarzda tashkil etilgan^. U boshlangʻich taʼlim (enseignement primaire), oʻrta taʼlim (enseignement secondaire) va oliy taʼlim (enseignement supérieur) kabi uch bosqichga boʻlingan. Fransiyada bolaning maktabga kirishining asosiy yoshi 2 yoshdir. Ikki yoshli bolalar boshlangʻich maktabni boshlamaydilar, ular maktabgacha taʼlimni boshlaydilar. Keyin, olti yoshga kelib, Fransiyadagi bola boshlangʻich maktabni boshlaydi.
Fransiya oliy taʼlimida quyidagi darajalar Boloniya jarayoni (Yevropa Ittifoqining tan olinishi) tomonidan tan olinadi: Litsenziya va Litsenziya Professionnelle (bakalavr darajalari) va shunga oʻxshash nomdagi magistr va doktorlik darajalari.
OECD tomonidan 2018-yilda muvofiqlashtirilgan Xalqaro talabalarni baholash dasturi 15 yoshli fransuzlarning umumiy bilim va koʻnikmalarini oʻqish savodxonligi, matematika va tabiiy fanlar boʻyicha dunyoda 26-oʻringa qoʻydi va OECD oʻrtacha 493 koʻrsatkichidan past Iqtisodiy hamkorlik va hamkorlik tashkilotining 15 yoshli fransuz oʻquvchilarining fan va matematika boʻyicha oʻrtacha koʻrsatkichlari pasaydi, oʻqish, matematika va tabiiy fanlar boʻyicha past natijalarga erishganlarning ulushi keskin oʻsish tendentsiyasini rivojlantirmoqda.
Fransiyaning oʻrta maktab darajasida matematika va fan boʻyicha koʻrsatkichlari 1995-yilda Xalqaro matematika va fanlarni oʻrganish tendentsiyalarida 23-oʻrinni egalladi. 2019-yilda Fransiya TIMSS Science umumiy reytingida 21-oʻrinni egalladi.

Jyul Ferri

Napoleon fransuz universiteti va oʻrta taʼlim tizimini boshladi.Taʼlimining zamonaviy davri XIX-asr oxiridan boshlanadi. 1841-yilda Xalq taʼlimi vaziri boʻlgan Jyul Ferri zamonaviy maktabni (l'école républicaine) yaratganligi uchun 6 yoshdan 12 yoshgacha boʻlgan barcha bolalarni, ham oʻgʻil bolalarni, ham qiz bolalarni qatnashishini talab qilganligi uchun keng eʼtirof etilgan. Shuningdek, u jamoat taʼlimini majburiy, bepul va dunyoviy (laïque) qildi. Fransuz Lubbers, Jyul Ferri qonunlari va boshqa bir qancha qonunlar deb nomlanuvchi ushbu qonunlar bilan Uchinchi Respublika 1850—1851-yillardagi Falloux qonunlarining koʻpini bekor qildi.
Fransuz oʻquv dasturida asosan yevropalik fransuz yozuvchilarining asarlariga urgʻu berilgan. Ferri va boshqalar adabiyotni fransuz oʻziga xosligining elimi deb hisoblashgan. Talabalar jamoasining etnik va madaniy demografik xususiyatlari talabalarga „umumiy madaniyat“ ni oʻtkazishga intilishda taʼsir qilmadi.
Adabiyot singari, tarix taʼlimi ham yoshlarning shaxsiyatini shakllantirish va immigrantlarning fransuz oʻziga xosligiga integratsiyalashuvi uchun juda muhim hisoblanadi. Ferrining qarashlari bugungi kunda ham taʼsir koʻrsatishda davom etmoqda. Vazirlik hisobotlari „umumiy madaniyat“ ni targʻib qilishda maktablarning qoidasi faqat oʻquvchilar xilma-xilligi darajasining oʻsishi bilan yanada muhimroq ekanligini tasdiqladi. Vazirlik maʼlumotlariga koʻra, Fransiyada tarix taʼlimi bir asr davomida „italiyaliklar, polyaklar, afrikaliklar va portugaliyaliklar bolalarining integratsiyalashuvini“ taʼminladi.
Boshqaruv
Fransiyadagi barcha taʼlim dasturlari Milliy taʼlim vazirligi tomonidan tartibga solinadi (rasmiy ravishda Ministère de l'Éducation nationale, de la Jeunesse et de la Vie assotsiativ deb ataladi).
Davlat boshlangʻich va oʻrta maktablarining barcha oʻqituvchilari davlat xizmatchilari boʻlib, vazirni mamlakatdagi eng yirik ish beruvchiga aylantiradi. Fransiya universitetlarida professor va tadqiqotchilar ham davlat tomonidan ishlaydilar.

Fransiya jahondagi iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar ichida yetakchi o`rinlardan birini egallaydi. Uning ta’lim tizimi ham qadimiy va boy tarixga ega. Fransiya ta’limining asosiy maqsadi shaxsni har tomonlama kamol topishini ta’minlash, uni mustaqil faoliyatga tayyorlash, bozor munosabatlarining kamol topishini taminlash, uni mustaqil faoliyatga tayyorlash bozor munosabati sharoitida o`quvchilarni tadbirkorlikka, ishbilarmonlik va omilkorlikka o`rgatish va shunga xos kasbga yo`naltirishdan iborat. Boshlang`ich sinflardagi o`qish ertalabki va tushdan keyingi qismlarga bo`linadi. Fransiyada boshlang`ich ta’lim maktablariga 6 yoshdan 11 yoshgacha bo`lgan bolalar jalb etiladi. Fransuz maktablarida nafosat ta’limiga ham alohida ahamiyat beriladi. Bunday ta’lim uch tartibdan iborat: musiqa, tasviriy sanat va sport. O`quvchilar 11yoshda boshlang`ich maktabni tugallab o`rta maktabga o`tadilar. Fransiyada oliy ta’lim professional ta’lim berish keyingi 20 yil davomida qaror topdi. Fransiyada oliy ma’lumot va ixtisoslik beruvchi oliy texnologik institutlar mavjud. Fransiya ta’lim tizimlarida maktabdan va sinfdan tashqari muassasalar ko`zda tutilmagan. Biroq maktablarda va liseylarda turli to`garaklar mavjud. O`quvchilar uchun turli sport seksiyalari sayohatlar, musobaqalar o`quv muassasasining o`zida tashkil etiladi.Fransuz yoshlari, Fransiyaga bilim olish uchun kelgan chet el fuqarolari quyidagi bilim maskanlarida oliy ma’lumot oladilar:

Universitetlar; Oliy texnologiya maktablari; Oliy muhandislik maktablari; Oliy arxitektura maktablari; Oliy tijorat maktablari Siyosiy fanlar oliy maktabi Oliy pedagogik va filologiya bilimgohlari; Oliy tibbiyot o`quv muassasalari; Oliy badiiy maktablar; O`zluksiz ta’lim [malaka oshirish]

Oliy ta’lim beruvchi universitetlar o`z talabalariga uch siklda bilim beradilar. Birinchi sikl umumiy yoki biror texnik yoki ilmiy sohada oliy ma’lumot olish bilan yakunlanib, o`qish ikki yil davom etadi. Talabalar uni metriz, magistr darajalari bilan yakunlaydilar. Uchinchi siklda o`qish bir ikki yil davom etadi.

biron-bir predmetni chuqurlashtirib o`rganilganligi haqida diplom (bir yil);

ixtisoslashtirilgan oliy ma’lumot to`g`risida diplom (bir yil);

uchinchi sikl doktorlik dissertasiyasi (bir, ikki yil);

davlat doktorlik dissertasiyasi-biron-bir sohani mukammal o`rganib, dissertasiya yozish kabi hujjatlar olish mumkin.

Fransiyada oliy ma’lumot va ixtisos beruvchi oliy texnalogik institutlar mavjud. Ular odatda sanoat, maishiy xizmat ko`rsatish, informatika mutaxassisliklariga ixtisoslashtirilgan. O`qish muddati 2 yil bo`lib, darslar haftasiga 30-35 soatni tashkil etadi. O`qish davomida 8 haftalik ishlab chiqarish amaliyoti ham ko`zda tutilgan. Fransiyada mingdan ortiq ana shunday insitutlar faoliyat ko`rsatib, qishloq ho`jaligi ishlab chiqarishi, san’at, informatika, ma’muriy boshqaruv, buxgalterlik hisobi, amaliy san’at bo`yicha mutaxassislar tayyorlaydilar. Bunday insitutlarga kirish imtixonsiz amalga oshiriladi.
Boshlangʻich va oʻrta darajalarda oʻquv rejasi davlat, yarim davlat va subsidiyalangan muassasalarni oʻz ichiga olgan har qanday sinfdagi barcha fransuz talabalari uchun bir xil. Biroq, talabalar tanlashi mumkin boʻlgan maxsus boʻlimlar va turli xil variantlar mavjud. Barcha fransuz oʻqituvchilari uchun maʼlumotnoma buletin officiel de l'éducation nationale, de l’enseignement supérieur et de la recherche (BO) boʻlib, unda barcha joriy dasturlar va taʼlim yoʻriqnomalari keltirilgan. U har yili koʻp marta oʻzgartiriladi. Fransiyada maktabda oʻqish majburiy emas (garchi koʻrsatmalar^[ boʻlsa ham). Fransiya qonunchiligi maktabga borish shart emas, faqat taʼlimni talab qilganligi sababli, oilalar qonunda belgilangan taʼlim standartlariga rioya qilishlari va davlat tomonidan nazorat qilinishi sharti bilan oʻzlari taʼlim berishlari mumkin.
Oʻquv yili
Metropolitan Fransiyada oʻquv yili sentabr boshidan iyul oyining boshigacha davom etadi. Maktab taqvimi butun mamlakat boʻylab standartlashtirilgan.^[11]
May oyida maktablar imtihonlarni tashkil qilish uchun vaqt kerak (masalan, bakalavr). Fransiya Metropolitanidan tashqarida maktab taqvimi mahalliy rektor tomonidan oʻrnatiladi.
Asosiy dam olish kunlari quyidagilar:

• 
  Barcha azizlar (la Toussaint), ikki hafta (2012-yildan beri) taxminan oktabr oyining oxiri va noyabr oyining boshi;
  
• 
  Rojdestvo (Noël), Rojdestvo kuni va Yangi yil kuni atrofida ikki hafta;
  
• 
  qish (hiver), fevral oyining oʻrtalaridan boshlab ikki hafta;
  
• 
  bahor (printemps) yoki Pasxa (Pâques), aprel oʻrtalaridan boshlab ikki hafta;
  
• 
  yoz (été), iyul boshidan boshlab ikki oy. (oʻrta maktab oʻquvchilari uchun iyun oyining oʻrtalarida).
  

Boshlangʻich maktab
Koʻpgina ota-onalar farzandlarini 3 yoshga toʻlganlarida maktabgacha taʼlim muassasasiga (maternelle) yuborishni boshlaydilar. Baʼzilar hatto 2 yoshida kichik boʻlimda (" TPS ") boshlanadi. Maktabgacha taʼlimning dastlabki ikki yili (TPS va kichik boʻlim " PS ") jamiyat hayotiga kirish; bolalar qanday qilib talaba boʻlishni oʻrganadilar va arifmetika haqidagi birinchi tushunchalari bilan tanishadilar, harflarni taniy boshlaydilar, ogʻzaki nutqni rivojlantiradilar va hokazo. Soʻnggi ikki yil maktabgacha taʼlim, moyenne boʻlimi va grande boʻlimi, koʻproq maktabga oʻxshaydi; oʻquvchilar oʻqish, yozish va boshqa matematika bilan tanishadilar.
Bolalar 10-11 yoshgacha 5 yil davomida boshlangʻich maktabda qoladilar.
Oʻrta maktab