Dunyo mamlakatlari umumiy xususiyatlari

Dunyo mamlakatlari asosiy tiplarining qisqacha tayicha dunyoda maydoni 3 mln.kv.km. dan ortiq bolib, ular hissasiga yer yuzi quruqligining 1/2 qismi tori keladi. Ular quyidagilar (mln.kv.km.):

1. 
   Rossiya Federatsiyasi-17,1;
   
2. 
   Kanada-10;
   
3. 
   Xitoy-9,6;
   

4. AQSh-9,4;

5. 
   Braziliya-8,6;
   
6. 
   Avstraliya-7,7;
   
7. 
   Hindiston-3,3;
   

Bulardan tashqari birinchi oiston (2,7 mln.kv.km.), Sudan (2,5 mln.kv.km.) kabi davlatlar ham kiradi.


Dunyoda maydoni eng kichik mamlakatlar quyidagilar:

1. 
   Vatikan-0,0004 ming kv.km. (44 ga), aholisi-0,0008 mln.kishi (0,8 ming kishi);
   
2. 
   Andorra-0,5 ming km.km., aholisi-0,05 mln.kishi;
   
3. 
   Lixtenshteyn-0,2 ming kv.km., aholisi-0,2 mln.kishi;
   
4. 
   Monako-0,001 ming kv.km., aholisi-0,025 mln.kishi;
   
5. 
   San-Marino-0,06 ming kv.km., aholisi-0,0024 mln.kishi;
   
6. 
   Lyuksemburg-2,6 ming kv.km., aholisi-0,372 mln.kishi;
   

Aholisining soni 100 mln.dan kolgan 10 ta mamlakat bornining xususiyatlariga koyi, yarimorol, arxipelag va dengizga chiqish yolmagan davlatlarga borniga (SGOra makro, mezo va mikro - orni xususiyatlarini kollari, davlatlar integratsiya guruhlari, turistik (sayohat) oqimlariga nisbatan baholanadi. Shu sababdan geografik o va iqtisodiy geografik o) misol qilib "kvartira beruvchi va topshiruvchi", "vositachi" kichik mamlakatlarni kollari). Ular ornidan samarali foydalanib, xalqaro geografik mehnat taqsimotida salmoqli o va SGOli borsatish mumkin. Ularning soni 39ga yetdi: Armaniston, Qozogiziston, Turkmaniston, Ooniston, Butan, Laos, Mongoliya, Nepal, Ozarbayjon (Osiyo), Boliviya, Paragvay (Lotin Amerikasi).

Mezo IGO - mamlakatning ornidir. Uni baholashda dastavval siyosiy, oshnichilikning tavsifi alohida ahamiyat kasb etadi. Bunga misol qilib bir tomondan yaxshi qolgan GFR va Fransiya, AQSh, Kanada, Yaponiya va Koreya Respublikasi, Rossiya va Finlyandiya, boshqa tomondan "sovuq" qolgan Isroil va Arab mamlakatlari, Iroq va Quvayt, AQSh va Kuba, Armaniston va Ozarbayjonni konggi yillarda ornining yangi imkoniyatlaridan, birinchi navbatda MDH mamlakatlariga nisbatan Turkiya, Eron, Pokiston, Afglishi zbekistonning mezo ozgartirdi va mamlakatning shimoliy, sharqiy, goniston bilan chegaradoshlik mutlaqo yangi geosiyosiy vaziyatni yuzaga keltirdi.

Mamlakatning mikro-iqtisodiy geografik oshni mamlakatlar bilan tutashishi, aloqa qilishi munosabatining qulay yoki noqulayligini bildiradi. Shu nuqtai nazardan Olinadi:

1. 
   Iqtisodiy yuqori darajada rivojlangan davlatlar;
   
2. 
   Rivojlanayotgan (kam rivojlangan) mamlakatlar;
   
3. 
   Postsotsialistik (sotsialistik tuzumdan rivojlanishning bozor iqtisodiyoti yotgan) va sotsialistik mamlakatlar.
   

Sornida tashkil topgan barcha mustaqil davlatlar, shuningdek, sotsialistik mamlakatlar (Xitoy, Vetnam, KXDR, Kuba) kiradi. Jahon sotsialistik xolgandan keyin ularning konalishida qayta qurilmoqda.
Kozlarini sotsialistik mamlakatlar deb hisoblovchi mamlakatlar alohida guruhga ajratilib kelinmoqda. Shunisi diqqatga sazovorki, ularning ayrimlari (masalan: Sobiq Yugoslaviya respublikalari, Vetnam, barta Osiyo mamlakatlari) aholi jon boshiga kam daromad tori kelishini hisobga olgan holda rivojlanayotgan mamlakat maqomini olish istagini bildirmoqda. Chunki bu ularga xalqaro bank va fondlardan imtiyozli kredit va turli xil yordam olish huquqini beradi.
Rivojlangan mamlakatlarga eng avvalo AQSh va Kanada, Goyat katta salmoqqa ega. Masalan, 1995 yilda dunyo ichki yalpi mahsulotida Yevropa Ittifoqi 21%, AQSh 24%, Yaponiya 10% (jami 55%) oz navbatida rivojlangan mamlakatlar ichki farqlarga kortta kichik tipga (guruhga) boarbiy Yevropaning uncha katta bochirib" keltirilgan mamlakatlar;

1. 
   rivojlanishning oyicha): Ispaniya, Gretsiya, Portugaliya;
   

Rivojlangan mamlakatlar dunyo siyosati va iqtisodiyotida tutgan ora ikki katta guruhga bo AQSh, Yaponiya, GFR, Fransiya, Buyuk Britaniya, Italiya, Kanada. Ularning peshqadamligi (liderligi) dunyo siyosati va iqtisodiyotida muhim otmishda yirik mustamlakachi davlatlar bolganliklari ham katta ahamiyatga ega bopincha mamlakatlarining iqtisodiy va siyosiy munosabatlarida boglgan yangi industrial mamlakatlar alohida otarilgan. Ularda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarishning nisbatan yuqoriligi, mehnatning industrial shakllari tarqalganligi, iqtisodiyotning tarmoq tarkibining nisbatan rivojlanganligi, ishlab beruvchi sanoat mahsulotlari eksporti, ishchi kuchlarining arzonligi bilan ajralib turadi.

Odatda rivojlangan davlatlar qatoriga Sobiq SSSR respublikalari va sharqiy Yevropaning ayrim mamlakatlarini ham qop tipli va sonli davlatlardir. Ular asosan Osiyo, Afrika, Lotin Amerikasi, Okeaniyadagi sobiq mustamlakalar botmishi va u bilan bogqligi bilan bogjaligini yuritish tajribasi yojalikning kapitalizmga xos shakllarining saqlanib qolganligi, iqtisodiyotning agrar xom-ashyo tavsifi, malakali kadrlarning yetishmasligi, industrial rivojlangan mamlakatlarda gproq) va boshqa xususiyatlar birlashtiradi. Mazkur vaziyatni fuqarojaligi mahsulotlarini yetkazib beradi va shu sababdan mustahkam pozitsiyani egallamaydi. Shu bilan bir qatorda ularning barchasi aholining tez koliq holda aholi kolmoqda, oziq-ovqat muammolari keskinlashmoqda.