E nuritdinov

Plevra bo'shlig'idagi manfiy bosim 
 

---

 
58 
Tirik  organizmda  nafas  olish  plevra  bo'shlig'ida  manfiy  bosim  bo'lishiga  bog'liq.  U 
elastik  kuchlar  ta'siri  natijasida  kelib  chiqadi.  O'pkaning  elastik  tortish  kuchi  o'pka 
to'qimasi  elastik  tolalarining  taranglashishi  va  alveolalarni  ichidan  qoplangan 
moddaning-surfaktantning  yuza  tarangligiga  bog'liq.  O'pkaning  elastik  tortish  kuchi 
o'pka hajmini kamaytirishga qaratilgan, shuning uchun ko'krak qafasi ochilishi bilan 
o'pka bujmayib, bo'shliqning faqat 1/3 hajmini egallaydi. 
Atmosfera  bosimining  kuchi  O'pkaning  elastik  tortish  kuchini  yengishga  bir  qadar 
sarf  bo'ladi.  Shuning  uchun  o'pka  yuzasi  ko'krak  devoriga  atmosfera  bosimining 
miqdoridan ko'ra kam kuch bilan taqalib turadi. Natijada plevra bo'shlig'idagi bosim 
hatto nafas chiqarish paytida ham atmosfera bosimidan o'pkaning elastik tortish kuchi 
qadar, ya'ni simob ustuni hisobida taxminan 66 mm qadar kam bo'ladi. 
O'pka  to'qimasi  elastik  bo'lmaganda  edi,  plevra  bo'shlig'idagi  bosim  atmosfera 
bosimiga  teng  kelgan  bo'lur  edi.  Har  qanday  elastik  to'qima  kabi,  o'pka  to'qimasi 
ham, cho'zilishga muayyan qarshilik ko'rsatadi. O'pka to'qimasi cho'zilganida avvalgi 
holatiga qaytishga harakat qiladi. Modomiki shunday ekan, o'pka o'zining devorlariga 
ta'sir  ko'rsatadigan  havoning  atmosfera  bosimiga  qarshi  ta'sir  etadigan  kuch  paydo 
qiladi. O'pka qanchalik ko'p cho'zilsa, uning qarshi ta'sir etuvchi kuchi ham o'shancha 
oshadi.  Shunga  ko'ra,  plevra  bo'shlig'idagi  bosim  atmosfera  bosimiga  baravar 
bo'lmay, undan elastik tortish kuchining miqdoricha kamroq, ya'ni manfiy bo'ladi. 
Atmosfera bosimi 760 mm simob ustuni elastik tortilish esa odatdagi nafas olishda 9 
mm deb hisoblansa, plevra bo'shlig'idagi bosim simob ustuni hisobi bilan 760-9=751 
mm bo'ladi. 
Manfiy  bosim  odatda  plevra  bo'shlig'idagi  bosimning  atmosfera  bosimidan  qancha 
kamligini  qo'rsatadigan  miqdor  bilan  o'lchanadi.  Bu  miqdor  hamisha  manfiy  belgi 
bilan ifodalanadi. Misolimizda plevra bo'shlig'idagi bosim simob ustuni hisobi bilan 9 
mmga teng. Mo'tadil nafas olinganda plevra bo'shlig'idagi bosim nafas olish fazasida 
simob  ustuni  hisobi  bilan  9  mm  ga,  nafas  chiqarish  fazasida  esa,  4  mm  ga  teng 
bo'ladi.