Ehm bu elektron raqamli qurilma. Elektron qurilma, shuning uchunki – har qan-day axborot ehmda elektr signallar yordamida qayta ishla-nadi. Raqamli qurilma shuning uchunki, har qanday axborot sonlar yordamida tasvirlanadi

Sakkizlik va o`noltilik sanoq sistemalaridan foydalanish.

Ikkilik sanoq sistemasi kompyuter uchun juda qulay bo`lgani bilan inson uchun ancha noqulay, chunki u juda katta uzunlikda bo`lib tushunish og`ir.

Sonlarni o`nlik sanoq sistemasidan ikkilikga va teskarisiga o`girish kompyuter tomonidan amalga oshiriladi. Lekin kompyuterdan professional darajada foydalanish uchun “mashina so`zi” degan tushuchani bilish kerak.kerak.

Buning uchun sakkizlik va o`noltilik sanoq sistemalari ishlab chiqilgan.

Ularda sonlar razryadlari mos ravishda uch marta (sakkizlikda) va to`rt marta (o`noltilikda) qisqaroq.

Sakkizlikdagi va o`noltilikdagi sonlarni ikkilikga o`tkazish juda oson, faqat har bir raqam mos ravishda unga ekvivalent bo`lgan triada (uchlik raqam) yoki tetrada (to`rtlik raqam) bilan almashtiriladi.

misol:

Demak ikkilikdagi sonni sakkizlik (o`noltilik) sanoq sistemasiga o`tkazish uchun shu sonni butun qismini o`ngdan chapga qarab va kasr qismini esa chapdan o`ngga qarab uchliklarga (to`rtliklarga)ajratamiz. Agar xonalar yetmassa o`zimidan nollar qo`shamiz. Har bir uchlik (to`rtlik) o`rniga mos sakkizlikdagi (o`noltilikdagi) raqamni jadvaldan qarab qo`yamiz. Misol:

Oddiy o`nli kasrlarni boshqa pozision sanoq sistemasiga o`tkazish.

Oddiy kasrni 10 –lik sanoq sistemasidan boshqa q asosli sanoq sistemasiga o`tkazish uchun, avval kasrni o`zini, so`ngra hamma keyingi ko`paytmalarni kasr qismini ketmaket q ga ko`-paytiramiz. Har safar ko`paytirishdan keyin ko`paytmani butun qismini ajratamiz. Yangi sanoq sis-temasiga o`tgan son hosil bo`lgan ko`paytmani butun qismlari ketmaketligidan iborat. Ko`pay-tirishni toki ko`paytmani kasr qismi nul bo`lguncha davom ettiramiz. Natijada bizlar oddiy kasrni 10-lik sanoq sistemasidan boshqa bir pozision sanoq sistemasiga aniq o`girgan bo`lamiz.Aks holda o`girish aniq bo`pmay balki, ma`lum aniqlikda amalga oshgan hisoblanadi.

Misol: 0,35₁₀ sonini o`nlik sanoq sistemasidan ikkilikga, sakkizlikga va o`noltilikga o`tkazing:

Javob: 0,35₁₀ = 0,01011₂ = 0,263₈ = 0,59₁₆ .

Butun sonni biron pozision sanoq sistemasidan o`nlikga o`tkazish.

Ikkilikdagi ( sakkizlikdagi, o`noltilikdagi) sonni o`nlik sanoq sistemasiga o`tkazish uchun, shu sonni sanoq sistemasini asosi bo`lgan q –ni (q=2, 8,16) darajalari bo`yicha yoyib chiqib yig`indini hisoblash zarur.

Misollar: