Ehtiyojlar nima? - Ehtiyojlar- bu insonning biror narsaga, u organizmning hayotiy faoliyatini saqlab turish va shaxsiyatini rivojlantirish uchun zarur bo'lgan narsaga bo'lgan ehtiyojidir. Menimcha, juda oddiy va eslab qolish oson ta'rif.
- Biroq, barcha ehtiyojlar insonga foyda keltirmaydi. Demak, zarurat va foydalilik nuqtai nazaridan ehtiyojlar:
- haqiqiy (oqilona, haqiqat)- bular inson oddiygina yashay olmaydigan ehtiyojlar (oziq-ovqat, uy-joy, jamiyat, chunki u odamlar orasida shaxsga aylanadi) yoki uning takomillashishi, rivojlanishi (ma'naviy) uchun zarurdir.
- Yolg'on (irratsional, xayoliy)- bu ehtiyojlar, ularsiz yashash nafaqat mumkin, balki zarur bo'lib, shaxsiyatning yo'q qilinishiga olib keladi va inson jismoniy va ruhiy jihatdan tanazzulga uchraydi (alkogolizm, giyohvandlik, parazitizm).
Ehtiyoj turlari - Ehtiyojlarning bir nechta tasnifi mavjud. Eng keng tarqalganlari quyidagilar Ehtiyoj turlari:
- Amerikalik psixolog A.Maslou ehtiyojlarni o'ziga xos piramida ko'rinishida qurgan: ehtiyoj piramida poydevoriga qanchalik yaqin bo'lsa, shunchalik zarur bo'ladi. Oldingilar qoniqtirilganda keyingi barcha narsalar kerak bo'ladi.
- Inson ehtiyojlari bir qator xususiyatlarga ega:
- barcha ehtiyojlar o'zaro bog'liqdir
- barcha ehtiyojlarni qondirish mumkin emas
- ehtiyojlarning cheksizligi
- ehtiyojlar jamiyatning axloqiy asoslariga zid kelmasligi kerak.
- Inson o'zgaradi - uning ba'zi ehtiyojlari boshqacha bo'ladi. Yagona jamiyatda ham rivojlanishning ma'lum bir bosqichida ehtiyojlar paydo bo'lishi mumkin. Ehtiyojlar ham tabiiy, ham tomonidan belgilanadi ijtimoiy shaxs odam.
XULOSA - Ehtiyojlar shaxs faoliyatining ongsiz stimulidir. Bundan kelib chiqadiki, ehtiyoj insonning ichki ruhiy olamining tarkibiy qismi bo'lib, faoliyatdan oldin ham mavjud. Bu faoliyat sub'ektining tarkibiy elementi, lekin faoliyatning o'zi emas. Biroq, bu ehtiyoj ajratilgan degani emas Xitoy devori faoliyatidan. Rag'batlantirish sifatida u faoliyatning o'ziga to'qiladi va natijaga erishilgunga qadar uni rag'batlantiradi.
- Marks ehtiyojni ishlab chiqarish faoliyati tizimida iste'mol qilish qobiliyati deb ta'riflagan. U shunday deb yozgan edi: «Ehtiyoj sifatida iste'molning o'zi ishlab chiqarish faoliyatining ichki momenti, shunday jarayonning momenti bo'lib, unda ishlab chiqarish haqiqatan ham boshlang'ich nuqta, shuning uchun ham hukmronlik qiladi».
- Marksning ushbu tezisining uslubiy ahamiyati ehtiyoj va faoliyat o'rtasidagi o'zaro ta'sirning mexanik talqinini engib o'tishdadir. Inson nazariyasida naturalizmning qoldiq elementi sifatida mexanik tushuncha mavjud bo'lib, unga ko'ra individ faqat ehtiyojlar tomonidan qo'zg'atilganda harakat qiladi, ehtiyojlar bo'lmaganda, individ faol bo'lmagan holatda bo'ladi.
- 1. Shcherbatykh Yu.V. Umumiy psixologiya. Sankt-Peterburg: Peter, 2008. - S. 171-177.
- 2. Frager R., Feidiman J. Shaxsiyat: nazariyalar, tajribalar, mashqlar. - Sankt-Peterburg: Prime-Eurosign, 2001.- S. 487-494.
- 3. Ilyasov F.N. Ehtiyojlar tarkibi va narxlar tarkibi o'rtasidagi bog'liqlik 4. Ilyasov F.N. Narxning maqom nazariyasi (kontseptual modelni shakllantirishning asosiy yondashuvlari). Moskva: RAS sotsiologiya instituti. 1993 yil.
Do'stlaringiz bilan baham: |
