Ek sper im en ta L

l.d 2 yig'indini variant soni N ga bo'linadi. Natijada, 
dispersiya deb ataladigan 
o 2 miqdor topiladi:
Dispersiyadan kvadrat ildiz olinsa, bizni qiziqtirgan, y a’ni M 
dan (o'rta arifmetik qiymatdan) o'rta chetlanish kclib chiqadi:
Bu miqdor, ya’ni (sigma) o'rtacha kvadrat chetlanish deb 
ataladi. Endi biz M va 
a  miqdorlarni bilganimiz sababli, X[, Х
2,
x
3.......xn variantlari yig'indisining to'la statistik xarakteristikasiga
egamiz. M va miqdorni bilishning o'zi ikkita o'rta arifmetik qiymatni 
o'zaro taqqoslash uchun yetarlidir.
V.D.Nebilisin tajribalarida ko'rsatkichlaming biri (shartli ref- 
Ieksning o'tish tezligi) yuzasidan tekshiriluvchilar orasida ikkita
guruhV: y a’ni qo'zg'alish ustun bo'lgan, y a ’ni hayajonli kishilar va 
muvozanatlashgan, ya'ni vazmin kishilar guruhi yuzaga keladi.
Ana shu tekshiriluvchilarning o'zlari bilan ularning alia 
indekslarini aniqlash yuzasidan tajribalar o'tkazildi. Q o'zg'alish 
ustun bo'lgan guruh (7 kishi) uchun alfa indeksning quyidagi 
miqdorlari olinadi: 91; 56; 
73; 51; 82; 46; 78. Muvozanatlashgan, 
y a ’ni vazmin guruh (15 kishi) uchun alfa indeks miqdori 
quyidagilarga teng bo'lib chiqdi: 65; 72; 82; 95; 78; 84; 
88; 91; 94; 
70; 
68; 3; 96; 92; 89.
d = x-M .

---

Mlilin hl (|ntor uchun M va 
о  ni hisoblab topamiz. 
1-jadvalda X| 
йИМ-ltulokw kn'ruitkichi, har bir variantning o'rta arifmetik qiymat 
Mi ilnn chctlanishlari hamda bu chetlanishlarning kvadratlari d
2 
ЫИгНцпп
___________ _________________ 1-jadval
X|
d
d
2
01
22,9
524,4
56
-
12,1
146,4
73
4,9
24,0
51
-17,1
292,4
82
13,9
193,2
46
-
22,1
488,4
78
9.9
98,0
£ * = 477
+55,6
-51,3
£ d 2 = 1766,8
V
477
X| ni Ni ga bo'lib : M = ----- = 
68,1 ekanmi topamiz.
d
2 ni N 1 - l 2 ga bo'lib, ® i , dispersiyani topamiz:
S d
2 = 1766
Kvadrat ildizdan chiqaramiz va o'rtacha kvadrat chctlanish 
qiymatiga ega bo'lamiz:
(7
=
^ 2 9 4 ,5 =17,2
Ikkinchi qator bilan xuddi shunday hisoblash ishlari o'tkazib, 
Mj-K2,5 va ^
2= 10,5 ekanligini topamiz.
Ivndi biz M| bilan M
2 orasida muhim farq bor yoki yo'qligini 
iiniqliiy olainiz. M i-M , farqning statistik to'g'riligini aniqlash uchun 
Student 
I kriteriysidan foydalaniladi:

---

м , - л/,
1= ■
л/м , + 
/?/2
Bu yerda, mi va m
2 o'rtacha \atolik qiymatini ko‘rsatuvchi 
sonlardir. Ular
cr
m=