Ekish va o’tqazish mashinalarining asosiy qismlari, turlari va ishlashi

V_i — seyalkaning ishchi kamrov kengligi, m.
Sudrashga qarshilik nafaqat ekkichlarning, balki g’ildiraklarning ham qarshiligiga bog’liqdir. g’ildirak miqdorlagichlarni harakatga keltirishi sababli, sudrashga qarshiligining miqdori sezilarli ortardi.
Tajribalar asosida k ning kuyidagi kiymatlari aniqlangan (10 kmG’soat tezlikkacha):

Tirkalma don seyalkasi kq1,0...1,5 kN/m.

Osma don seyalkasi kq0,95...1,4 kN/m.

Sabzavot seyalkasi kq0,5...0,8 kN/m.

Makkajuxori seyalkasi kq1,1...1,4 kN/m.

Chigit seyalkasi kq1,3...1,6 kN/m.
Maxsus seyalkalar

Sabzavot seyalkasi. Sabzavot urug’lari keng katorlab, tasmasimon, donalab va uyalab ekiladi. Zamonaviy seyalkalar katorlab ekishda kator oraligi 45, 60 va 70 sm, ikki satrli tasmasimon ekishda 8+62 sm (8 sm — satrlar oralig’i, 62 sm —tasmalar oraligi), 20+50, 50+90, 40+100 va 60+120 sm, uch satrlab ekishda 32+32+76 va shu singari boshqa sxemalarda ham ishlay oladilar.

Sabzavot seyalkasi urug’ ekish uchun novli galtaksimon 10 (89- a rasm), yerga o’g’it solish uchun shtiftli-galtaksimon miqdorlagichlar, urug’ va o’g’it bunkerlari 6 va 7, sirpangichli 1 hamda disksimon ekkich 12 lar, harakatlantiruvchi g’ildirak 16, uzatish mexanizmi 4 va iztortkichlardan tashkil topgan. Urug’ bunkeri tuzitkich 9, o’g’it bunkeri niktalovchi shnek 5 bilan jixozlangan. Mayda urug’lar uchun miqdorlagich ustiga almashtiriladigan kuticha 8 o’rnatiladi. Seyalkaga bir yoki ikki satrlab ekadigan ekkichlar o’rnatilishi mumkin.
Bir satrlab ekadigan ekkich urug’ni 2ѕ4 sm chuqurlikka kumib ketadi (89- rasm). Cheklovchi reborda 20 tsilindrsimon xalka ko’rinishida bo’lib , kronshteyn 21 orqali ekkich diskiga ulanadi. Cheklovchi reborda tuproq yuziga tegib yurib, diskning yerga botishini cheklab, urug’ni kumish chuqurligini belgilaydi. Seyalkaga urug’ni 2, 3 va 4 sm chuqurlikka ekishni ta`minlaydigan turli diametrdagi cheklovchi rebordalar o’rnatish mumkin. Rebordali ekkichlar sholibop seyalkalarda ham ishlatiladi.


89-rasm. Sabzavot seyalkasi.
Ekkichga jilov 18 yordamida zichlovchi galtak 17 lar ulangan. Uning tuginining sirti ikkita kesik konussimon shaklga ega bo’lib , u zichlagan tuproqning usti nishab bo’lib koladi. g’ildirakchaning tuproqni zichlash darajasi prujina 15 yordamida o’zgartiriladi. Kirgich 16 zichlovchi g’ildirakcha tuginiga yopishib kolgan nam tuproqni kiradi, kirgich 19 esa cheklovchi rebordadagi yopishgan tuproqni tozalaydi. Urug’ o’tkaz gich urug’ miqdorlagich ajratib bergan urug’ni ekkichga yetkazadi.
Sirpangichli ekkich 1 o’g’itni urug’ga nisbatan 2...3 sm chuqurrok tashlab, qisman kumadi va uning ustiga urug’ni tashlab kumadi.
Sabzavot seyalkasi sharoitga qarab, turli kator oraligida ekish uchun sozlanib, umumiy kamrov kengligi 3,5…4,8 m bo’ladi. Ishchi tezligi 10 km/s gacha, ish unumi 2,8…3,8 ga/soat (ish vaqtida) oraligida bo’ladi.
Modulli chigit seyalkasi universal bo’lib, tukli chigitni nam­langan holda ekish uchun galtaksimon miqdorlagich bilan tuksizlantirilgan hamda kalibrlangan chigitni ekish uchun esa disksimon miqdorlagich bilan jixozlangan. Chigitdan tashqari, makkajuxori va sorgo urug’larini tekislangan dalaga yoki oldindan tayyorlangan oddiy va usti tekislangan pushtalarga donalab, dona-uyalab, kator oraligi 60 yoki 90 sm kilib ekishga mo’ljallangan. Don uchun ustiriladigan makkajuxorini 70 sm li kator oraligiga ekadi.
Seyalka urug’ ekish bilan birgalikda sug’orish juyaklarini ham oladi, kator yon tomonlariga o’g’it soladi. Ekilgan urug’lar atrofiga gerbitsid eritmasini purkaydi.
Modulli chigit seyalkasi kator oralig’i v_k=60 sm li, 4 katorga eksa, har bir ekspluatatsion soatiga 1, 2 gektar, v_kq90 sm bo’lgan-­da esa 1,8 gektargacha urug’ kadashi mumkin (ishchi tezlik V_i=6…ѕ10 km/soat gacha). Sharoitga qarab, chigitni 3…8 sm chuqurlikda kumib ketadi. Tuksizlantirilib, kalibrlangan chigitni v_k=60 sm kator oraliKida gektariga 160…330 ming dona, v_k=90 sm bo’lganda 111…222 ming dona eka oladi. Tukli chigitni namlangan holatda ekishda esa v_k=60 sm da 250…500 ming dona, v_k=90 sm kator oraligida esa 166…333 ming dona ekib berish imkoniyatiga ega. Donalab ekishda, kataklar soni 64 bo’lgan disk ishlatilsa, har bir metr uzunlikka 10…30 dona ekadi. Tukli chigitni esa katorlab — 15...35 dona eka oladi. Uyalab ekishda har bir uyaga tuksizlantirilgan chigitni 1 dona ekadi. 1 yoki 3 (24 katakli disk ishlatilsa), 2 Modulli chigit seyalkasining umumiy ko’rinishi 90- rasmda ko’rsatilgan. Har bir kator uchun aloxida sektsiya 1 xizmat kiladi. Seyalkaga seyalkaning brusi 10, traktorga osish moslamasi 3, ekish sektsiya 1 lar, harakat yuritmasi 9, iztortkich 2 va 6 lar, yoruK kaytargich 7, gidrosistema 5, taranglash moslamasi 13, kardanli uzatma 14, tusik 12 lar, tozalagich 11 lar o’rnatilgan.

91- rasmda galtaksimon miqdorlagichli ekish sektsiyasining tuzilishi kuyidagilardan: galtaksimon miqdorlagich 8 va unga harakat beruvchi tayanch g’ildirak 10, harakatni uzatuvchi kardanli val 7, ekkich 3 ning tuproqqa botishini sozlagich 2, ekilgan urug’ni kumgich 4, zichlovchi g’ildirakcha 5 lardan iborat bo’lib , ular kundalang brus 9 ga biriktirilgan.

90- rasm. Modulli chigit seyalkasining umumiy ko’rinishi



91- rasm. G’altaksimon miqdorlagich.

Modulli chigit seyalkasining galtaksimon miqdorlagichi (92-rasm)da ko’rsatilgan, u kuyidagicha tuzilgan bo’lib , urug’ kutisi 3 ning pastki tsilindrik qismi chuyan tub 17 ga o’rnatilgan. Tubning tagida ikkita qo’yma kulokchaga val 16 ning vtulkalari hamda ishkalan uvchi sirtlarini moylash uchun tavotnitsa joylashtirilgan. Barmokli disk 8 plastmassadan tayyorlangan. Diskning gardishi bilan 22 ta barmok bir tekis joylashgan simmetrik barmoklarning gorizontal tekislikka proektsiyasi muntazam trapetsiya shaklida bo’ladi. Barmoklarning kundalang kesimi romb shaklida yasalgan. Barmokli disk yetaklanuvchi katta konussimon shesternya 9 ga vintlar bilan maxkamlangan. Diskka prujinali pulat chivik — tuzitkich

92-rasm. Modulli chigit seyalkasining galtaksimon miqdorlagichi