Umumiy kimyo fandan tayyorlagan Mustaqil ishi. Mavzu:Eritmalarda kompleks birikmalarning dissotsialanishi. - Mavzu:Eritmalarda kompleks birikmalarning dissotsialanishi.
- Reja:
- 1.Kompleks birikmalar .
- 2.Kompleks birikmalar turlari.
- 3.Dissotsialanishi.
- 4.Reaksiyalardagi rang ózgarishlari.
Tarkibida murakkab - "kompleks" ion tutgan birikmalar kompleks birikmalar deyiladi. Yangi kimyoviy bog’ hosil qilmasdan yoki yangi elektron jufti yuzaga kelmasdan oddiy molekulalardan murakkab molekulalar hosil bo’lishi kompleks birikmalarni yuzaga keltiradi. - Tarkibida murakkab - "kompleks" ion tutgan birikmalar kompleks birikmalar deyiladi. Yangi kimyoviy bog’ hosil qilmasdan yoki yangi elektron jufti yuzaga kelmasdan oddiy molekulalardan murakkab molekulalar hosil bo’lishi kompleks birikmalarni yuzaga keltiradi.
Kompleks birikmalarda olingan va berilgan elektronlarning soniga qarab valentlikni bilib bo’lmaydi. Kompleks birikmalar 2 ta polyar molekulalarni o’zaro ta’siridan hosil bo’ladi. - Kompleks birikmalarda olingan va berilgan elektronlarning soniga qarab valentlikni bilib bo’lmaydi. Kompleks birikmalar 2 ta polyar molekulalarni o’zaro ta’siridan hosil bo’ladi.
Masalan: - Masalan:
- NH 3 + HCl = [NH4]Cl
- kristall
- CaCl2 + 8NH 3 = [Ca(NH3 )8]Cl2
- kristall
- CuCl2 + 2NH4OH = Cu(OH)2¯ + 2NH4Cl
- ko’k cho’kma
- Agar cho’kmaga ko’p miqdorda NH4OH qo’shsak, cho’kma eriydi.
- Cu(OH)2¯ + 2NH4OH + 2NH4Cl = [Cu(NH3)4]Cl + 4H2O
Fe(CN)2 + 4KCN = K4[Fe(CN)6] sariq qon tuzi - Fe(CN)2 + 4KCN = K4[Fe(CN)6] sariq qon tuzi
- Fe(CN)3 + 3KCN = K3[Fe(CN)6] qizil qon tuzi
- Agar reaktsiya sharoiti o’zgartirilsa,
- CrCl3 + 6H2O -® [Cr(H2O)6]Cl3 1 mol suv ajratilsa,
- sariq rangli
- [Cr(H2O)5Cl]Cl2, yana 1 mol suv ajratilsa [Cr(H2O)4Cl2]Cl
- to’q qizil rangli yashil rangli
- birikmalar hosil bo’ladi. Shunday qilib bir kompleks ikkinchisiga o’tadi.
Kompleks birikmalar juda ko’p joylarda qo’llaniladi. Biologiyada ularning ahamiyati juda katta. Kompleks birikmalarsiz hayot bo’lmaydi. - Kompleks birikmalar juda ko’p joylarda qo’llaniladi. Biologiyada ularning ahamiyati juda katta. Kompleks birikmalarsiz hayot bo’lmaydi.
-
- Gemoglobin Fe2+ , xlorofill Mg 2+ larning kompleks birikmalaridir. Kompleks birikmalar asoslar, kislotalar, tuzlar bo’lishi mumkin. Ular ichida elektrolitmas moddalar ham bor.
- Asoslar Kislotalar Tuzlar
- [Ag(NH3)2 ]OH H[AuCl4] [Ni(NH3)4]SO4
- [Cu(NH3)2](OH)2 H2[SnF6] Na3[AlF6]
- [Ni(NH3)4](OH)2 H2[PtCl6] K3[Fe(CN)6]
- Elektrolitmas moddalar: [Pt(NH3)4Cl2] [Pt(NH3)6 ]Cl4
- [Ni(CO)4] [Fe(CO)5]
Kompleks birikmalarning tuzilishini 1898 yilda shved olimi Alfred Verner o’zining koordinatsion nazariyasida tushuntirdi. Bu nazariyaga ko’ra: - Kompleks birikmalarning tuzilishini 1898 yilda shved olimi Alfred Verner o’zining koordinatsion nazariyasida tushuntirdi. Bu nazariyaga ko’ra:
- Kompleks birikmada markaziy o’rinni kompleks hosil qiluvchi - zaryadlangan metal atomi (kation) egallaydi.
- Kompleks hosil qiluvchi ion yoki atom atrofida u bilan bog’langan ma’lum sondagi anionlar yoki neytral molekulalar bilan o’ralgan bo’ladi. Bu anion yoki molekulalar ligandlar deyiladi. Ularning soni esa, koordinatsion son . deyiladi.
- Kompleks hosil qiluvchi va ligandlar ichki sferani tashkil etadi va kvadrat qavs ichiga olinadi.
- Ichki sferaga kirmagan ionlar tashqi sferani tashkil etadi.
Kompleks hosil qiluvchi ionlar asosan Mendeleev davriy sistemasidagi d -elementlarning ionlaridir. Ular: Ag 1+ ,Au1+ ,Au 3+ ,Cu2+ ,Cu1+, - Kompleks hosil qiluvchi ionlar asosan Mendeleev davriy sistemasidagi d -elementlarning ionlaridir. Ular: Ag 1+ ,Au1+ ,Au 3+ ,Cu2+ ,Cu1+,
- Zn 2+, Cd 2+ , Co2+ , Ni 2+ , Fe2+ , Fe 3+ , Pt 2+ ,Pt 4+ ,Pd 2+ ,Pd 4+ ,Al 3+ .
- Ligandlar sifatida a) dipol xarakterga ega bo’lgan molekulalar - H2O, NH3, NO, CO ,N2H4, NH2C2H4NH2 va boshqalar.;
- b) ionlar - SN-, NO 2 - , Cl - , Br- , J - , OH- , CO32- , SO4 2- ,
- CH3COO - , SO32- , PO4 3- , CNS- , CrO42- ;
-
Kristall akvokomplekslar kristallogidratlar deb ataladi. Tuzlar turli organik va anorganik suyuqliklarda eriganda har xil solvato-komplekslar (kristallosolvatlar) hosil boʻladi. Ammiak biriktirish mahsuli — ammiakatlar, mas, [Ni(NH3)JCl2; spirt biriktirish mahsuli — alkogolyatlar (qarang Alkogolyat va feonolyatlar), efir biriktirish mahsuli — efiratlar va h.k. kristallosolvatlarga kiradi. Murakkab molekulalar markaziy atomga kislorod (suv, spirt, efir va boshqalar), azot (ammiak, aminlar), fosfor (RS13, fosfin hosilalari), uglerod va boshqa elementlarning atomlari orqali birikadi. - Kristall akvokomplekslar kristallogidratlar deb ataladi. Tuzlar turli organik va anorganik suyuqliklarda eriganda har xil solvato-komplekslar (kristallosolvatlar) hosil boʻladi. Ammiak biriktirish mahsuli — ammiakatlar, mas, [Ni(NH3)JCl2; spirt biriktirish mahsuli — alkogolyatlar (qarang Alkogolyat va feonolyatlar), efir biriktirish mahsuli — efiratlar va h.k. kristallosolvatlarga kiradi. Murakkab molekulalar markaziy atomga kislorod (suv, spirt, efir va boshqalar), azot (ammiak, aminlar), fosfor (RS13, fosfin hosilalari), uglerod va boshqa elementlarning atomlari orqali birikadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
