Ekologiya muammo: Havoning ifloslanishi
Download 1.32 Mb. Pdf ko'rish
|
Taqdimot (3) (1)
|
EKOLOGIYA EKOLOGIYA Muammo: Havoning ifloslanishi • Atmosfera – tirik jonzotlar va inson hayoti uchun zarur bo’lgan tabiiy muhit va er qobig’ining muhim komponentidir. Atmosfera georafik qobiqning paydo bo’lishi, rivojlanishi va hozirgi holatida juda katta ahamiyatga ega. • Barcha jonivorlarga hayot baxsh etadigan atmosfera havosini hozir asosan ikki manba: tabiiy omillar va inson faoliyatining mahsuli – antropogen (sun’iy) manba ifloslantiradi. • Atmosferaning sun’iy ifloslanishiga: avtomobil transporti birinchi o’rinni (40%), energetika sanoati ikkinchi o’rinni (20%), korxona va tashkilot ishlab chiqarishi uchinchi o’rinni (14%), qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi, maishiy kommunal xo’jaligi va boshqalar zimmasiga ifloslanishning (26%) to’g’ri keladi. • Tabiiy omillarga: kosmik changlar, vulqonlarning otilishidan, tog’ jinslarining yemirilishi va tuproqning nurashidan vujudga kelgan moddalar, o’simlik va hayvon qoldiqlari, o’rmon va dashtdagi yong’in, dengiz suvining mavjlanishi bilan havoga chiqqan tuz zarrachalari kabilarni misol qilib ko’rsatish mumkin. HAVONING IFLOSLANISHI SABABLARI • Qazib olinadigan yoqilg’iga asoslangan elektr stantsiyalari • Har doim o’sib borayotgan transport vositalari • Urbanizatsiya • O’rmonlarni kesish • Uglevodorodlar asosidagi yoqilg’idan ommaviy foydalanish havoni ifloslantiradi • Axlatni yoqish • Plastmassadan ortiqcha foydalanish • Turli manbalardan issiqxona gazlarining chiqishi • Ovqat pishirish uchun yog’och-yoqilg’iga bog’liqlik ISSIQLIK ELEKTR STANSIYALARI ATMOSFERA HAVOSINI IFLOSLANTIRUVCHI MANBA SIFATIDA. • Issiqlik elektr stansiyalari orqali olinadigan elektr quvvati asosan ko’mir, mazut, gaz kabi yoqilg’ilar yonishining hosilasidir. Masalan, 1kvt/ soat elektr quvvati olish uchun 290-350 gr ko’mir kerak bo’ladi. Tabiiyki, toshko’mirning yonishi patijasida uchuvchi chang, qurum, kul paydo bo’ladi. Bu murakkab aralashmalar zaharli gazlar bilan birga atmosfera havosiga tushadi ATMOSFERA HAVOSI IFLOSLANISHINING TIRIK ORGANIZMLARGA TA’SIRI. • Havoning kuchli ifloslanishi insonlar sog’lig’iga, qolaversa barcha jonzotlarga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Bir kishi sutka davomida o’rtacha 25 kg havo bilan nafas oladi. Havo tarkibidagi zarali chang, qurumlar, zararli gazlar kishi organizmida to’planaveradi. Oqibatda teri va ko’z kasalliklari, jigar serrozi, qonbosimining ortishi, surunkali bronxit, enfizima, nafas qisish va o’pka raki kabi kasalliklarning ko’payishiga sabab bo’ladi. Bolalar o’rtasida umumiy kasallanishning ortishi qayd qilingan. KELING BU MUAMMOGA YECHIM QIDIRIB KO ʻRAMIZ • Jamoat transportidan foydalanish havoning kamroq ifloslanishiga hissa qo’shishning aniq qisqa yo’lidir, chunki u kamroq gaz va energiya bilan ta’minlaydi, hatto avtoulovlar ham bunga hissa qo’shadi. Yoqilg’i va gazni kamroq chiqarishdan tashqari, jamoat transportidan foydalanish ham pulni tejashga yordam beradi. Yo’llarda kamroq transport vositalari chiqindilarni kamaytirishga yordam beradi. Jamoat transportidan foydalanish quyidagilarga yordam beradi: JAMOAT TRANSPORTLARINING AFZALLIKLARI • Umumiy emissiyalarni kamaytirish • Yo’llarda avtomobillar soni kamaydi • Kamroq tirbandlik epizodlari • Bu cho’ntak uchun qulay alternativ QAYTA TIKLANADIGAN ENERGIYADAN FOYDALANING – bu havo ifloslanishi uchun eng yaxshi echimlardan biridir. Qayta tiklanmaydigan energiya manbalari havoni ifloslantiradi. Qazib olinadigan yoqilg’i, ko’mir va tabiiy gazni yoqish natijasida havo ifloslanishiga olib keladigan zararli gazlar hosil bo’ladi. Boshqa tomondan, quyosh nuri, shamol, suv, havo va boshqalar kabi qayta tiklanadigan energiya manbalari havoni ifloslantirmasdan energiya ishlab chiqaradi. Shuning uchun qayta tiklanadigan energiyadan foydalanishni kuchaytirish va rag’batlantirish kerak. DARAXTLAR O ʻSTIRING O’rmonlarni himoya qiling va ko’proq daraxtlar o’stiring – agar biz havo ifloslanishining oldini olishni istasak, o’rmonlarimizni himoya qilishimiz kerak. Biz ham ko’proq va ko’proq daraxtlar etishtirishimiz kerak. Shuningdek, o’rmonlarni qayta tiklash va o’rmonlarni ko’paytirishni rag’batlantirish kerak. O’rmonlarni qayta tiklash bir vaqtlar daraxtlar bo’lgan erlarda o’rmon yaratishga yordam bergan bo’lsa-da, o’rmonlarni tiklash jarayoni uzoq vaqt davomida o’rmon yoki daraxtlar bo’lmagan erlarda o’rmon yaratishga yordam beradi. Bundan tashqari, sanoat hududlari yaqinida ko‘chatlar ekish ham havo ifloslanishining oldini olishga xizmat qiladi. VELOSIPED MADANIYATINI JORIY ETISH KERAK • Qisqa masofalarga sayohat qilish uchun velosiped madaniyatini joriy qiling – qisqa masofalarga velosipedlardan foydalanish ham havo ifloslanishini nazorat qilishning ajoyib va qiziqarli usuli hisoblanadi. Velosipedlar hech qanday yoqilg’idan foydalanmaydi yoki yoqmaydi va havo ifloslanishining oldini olishga hissa qo’shadi. Bundan tashqari, velosipeddan foydalanish ham sizni sog’lom bo’lishga yordam beradi, chunki velosipedda yurish yaxshi mashqdir SHAHAR ICHIDA VELOSIPEDDA YURISHNI SHAKLLANTIRISH • Birinchi navbatda yo'l qatnovida velosiped yurishi uchunqulay yo'l ajratish; • Velosiped turini ko'paytirish (jamoat velosipedi, quyosh va yomg'irda ham foydalansa mumkin bo'lgan velosipedlar ); • Shaharning barcha joylarida velosiped ijaraga berish shaxobchalarini yo'lga qo'yish; • Ishchi xodimlarni velosipedga jalb qilish maqsadida ularni oyligiga qo'shimcha ustama haqlar(5%,10%,15%) to'lanishini tushuntirib o'tish lozim va buni amalga oshirish uchun har tomonlama mukammal dastur(programma) ishlab chiqish kerak PLASTMASSAGA YO'Q DEB AYTING – biz plastmassaga qaramligimizni nazorat qilishimiz kerak, chunki u havo ifloslanishiga va atrof-muhitga ko’plab boshqa zararlarga olib keladi. Buning o’rniga biz inson tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlardan foydalanishimiz kerak. Har birimiz plastik qoplarni qog’oz qoplarga, plastik idishlarni po’lat yoki sopol idishlarga, plastik idishlarni shisha yoki po’lat idishlarga va shunga o’xshash boshqa almashtirishlarga almashtirish orqali havo ifloslanishining oldini olish uchun individual harakat qilishimiz mumkin. MUNTAZAM RAVISHDA ATROF-MUHIT AUDITINI RAG’BATLANTIRISH • Atrof-muhit auditi atrof-muhitni boshqarish vositalari bo’lib, bizning atrof- muhitimiz xavfsiz va sog’lom bo’lib qolishi uchun tashkilotning turli inson faoliyati va faoliyatini “tekshirish”, “tushunish” va “aniqlash”. Atrof-muhit auditi zarur choralarni ko’rish bo’yicha tajribani yaratish uchun tashkillashtirilgan hujjat shaklida amalga oshiriladi. XULOSA Bizning Yer sayyoramiz barcha odamlar, hayvonlar va o’simliklar uchun uydir. Havoning ifloslanishi muammosini biz odamlar yaratganmiz. Shunday ekan, bu muammoning yechimlarini izlash va ularga amal qilish bizning mas’uliyatimizdir. Keling, atrof-muhitimizni asrash va asrashga va’da beraylik, chunki bu biz kelajak avlodlarimizga qoldirishimiz mumkin bo’lgan eng yaxshi sovg’adir! Download 1.32 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|