Ekonometrika so‘zi nimani anglatadi va u fan sifatida qaysi davrda yuzaga kelgan?

Modelnimatematiktahlilqilish.Bubosqichningmaqsadimodelningumumiyxossalarinianiqlashdaniborat. Bu erdatadqiqotningsofmatematikusullariqo’llaniladi. Modelninganalitiktadqiqotidaechimningmavjudligi, yagonaligi, echimgaqaysio’zgaruvchilar (noma’lumlar) kirishimumkinligi, ularorasidagimunosabatlar, buo’zgaruvchilarqaysidoiradavaqandaydastlabkishartlargaboѓliqravishdao’zgarishi,ularningo’zgarishiningyo’nalishlarivashukabimasalalaroydinlashtiriladi. Modelninganalitiktadqiqotiempirik (sonli) tadqiqotiganisbatanshunisibilanafzalki, bundaolinayotganxulosalar model tashqivaichkiparametrlariningharxiltayinliqiymatlaridao’zkuchinisaqlaydi.
Shungaqaramay,murakkabiqtisodiyob’ektlarningmodellarijudakattaqiyinchilikbilananalitiktadqiqotlargakeltiriladi.Analitikusullarbilanmodelningumumiyxossalarinianiqlashningilojisibo’lmaydiganhamdamodelnisoddalashtirishmaqsadga muvofiq bo’lmagan natijalarga olib keladigan hollarda tadqiqotning sonli usullariga o’tiladi.
19,,,,Modellashtirishning so‘nggito‘rttabosqichinimagamo‘ljallangan?
Modelnimatematiktahlilqilish. Bu bosqichningmaqsadimodelningumumiyxossalarinianiqlashdaniborat. Bu erdatadqiqotningsofmatematikusullariqo’llaniladi. Modelninganalitiktadqiqotidaechimningmavjudligi, yagonaligi, echimgaqaysio’zgaruvchilar (noma’lumlar) kirishimumkinligi, ularorasidagimunosabatlar, buo’zgaruvchilarqaysidoiradavaqandaydastlabkishartlargaboѓliqravishdao’zgarishi, ularningo’zgarishiningyo’nalishlarivashukabimasalalaroydinlashtiriladi. Modelninganalitiktadqiqotiempirik (sonli) tadqiqotiganisbatanshunisibilanafzalki, bundaolinayotganxulosalar model tashqivaichkiparametrlariningharxiltayinliqiymatlaridao’zkuchinisaqlaydi.

Dastlabkima’lumotlarnitayyorlash.Modellashtirishaxborottizimigaqat’iytalablarqo’yadi. Shu bilanbirgaaxborotolishninghaqiqiyimkoniyatlariamaldaqo’llashuchunmo’ljallanganmodellarningtanlanishinichegaralabqo’yadi. Bundanafaqat (aniqmuddatlarda) axborottayyorlashningamaldagiimkoniyati, balkitegishliaxborotmassivlarinitayyorlashningsarf-xarajatlari ham e’tiborgaolinadi. Bu sarf-xarajatlarqo’shimchaaxborotdanfoydalanishsamarasidanoshishikerakemas.

Shunga qaramay, murakkabiqtisodiyob’ektlarningmodellarijudakattaqiyinchilikbilananalitiktadqiqotlargakeltiriladi. Analitikusullarbilanmodelningumumiyxossalarinianiqlashningilojisibo’lmaydiganhamdamodelnisoddalashtirishmaqsadga muvofiq bo’lmagan natijalarga olib keladigan hollarda tadqiqotning sonli usullariga o’tiladi.
Sonli echish. Bu bosqich masalani sonli echish uchun algoritmlarni ishlab chiqish, EHMlarda dasturlar tuzish va bevosita hisoblashlar o’tkazishni o’z ichiga oladi. Bu bosqichdagi qiyinchiliklar, birinchi navbatda, iqtisodiy masalalarning katta hajmi, juda katta axborot massivlarini qayta ishlash zaruriyatidan kelib chiqadi.
Sonli usullar bilan o’tkaziladigan tadqiqot analitik tadqiqot natijalarini jiddiy to’ldirishi mumkin, ko’pgina modellar uchun esa u amalga oshiriladigan birdan-bir tadqiqot bo’ladi. Sonliusullarbilanechishmumkinbo’lganiqtisodiymasalalarsinfianalitiktadqiqotqilishmumkinbo’lganmasalalarsinfidananchakengroq.Sonlinatijalartahlilivaularningtatbiqi.Tsiklningbuyakunlovchibosqichidamodellashtirishnatijalarining to’ѓriligivato’laligi, ularningamaldaqo’llanishdarajasihaqidamuammoko’tariladi. Tekshirishningmatematikusullarimodellarningnoto’ѓrituzilishinianiqlashivashubilanto’g’ribo’lishimumkinbo’lganmodellarsinfinitoraytiradi. Model vositasidaolinadigannazariyxulosalarvasonlinatijalarning formal bo’lmagantahlili, ularnimavjudbilimlarvahaqiqatdagifaktlarbilansolishtirishiqtisodiy masala qo’yilishining, qurilganmatematikmodelning,uniaxborotbilanvamatematikta’minlashningkamchiliklarinipayqashgaimkonberadi.