Экономика тараўындағы жынаятлар

Жазаны либералластырыў туўрысындағы нызамды экономика тараўындағы жинаятларға қоллаўдың айрым мәселелери ҳаққында пленумнан үзинди
Суд әмелиятын үйрениў нәтийжелери соны көрсетип атыр, суд економика тараўындағы жынаятларға тийисли жумыслар бойынша жазаларды либералластырыў туўрысындағы нызамға тийкарланып туўры қоллап келип атыр. Усының менен бирге бул тараўда әмелге асырылған жынаятлар менен байланыслы ислерди көриў ўақтында нызамды қоллаўда, атап айтқанда, жынаятларды квалификация қылыў, жаза белгилеў мәселелеринде қәте ҳәм кемшиликлерге жол қойылып атыр.
Судтың жынаятлы қылмысты басқарыў ҳуқуқбузарлықдан, даўамлы талан-тараж қылыў жынаятын тәкирар әмелге асырылған талаў жынаятынан гейде парықлай алмай атырғанликлары тийкарсыз қарарлар шығарылыўына себеп болып атыр.
«Жынаятлы жазалардың либералластырыў мунасәбети менен Өзбекстан Республикасының Жынаят, Жынаят -протсессуал кодекслари ҳәм де Басқарыў жуўапкерлик туўрысындағы кодексине өзгерислер ҳәм қосымшалар киргизиў ҳаққында» 2001 жыл 29 августда қабыл етилген Өзбекстан Республикасы Нызамының економика саласындағы жынаятларға салыстырғанда туўры қолланылыўын тәмийинлеў мақсетинде, «Суд туўрысында»ғы Нызамның 17-статясына муўапық, Өзбекстан Республикасы Жоқары суды Пленуми қарар етеди:
1. Судтың итибары економика саласындағы жынаятларға тийисли ислерди көриўде жазаларды либералластырыў туўрысындағы нызам талапларына әмел етилиўи шәрт екенлигине қаратилсын.
2. Басқарыў жуўапкершилик туўрысындағы кодекстиң 61-статясына муўапық кәрхана, шөлкем, шөлкемлердиң мүлкин урлаў, өзлестириў, растрата қылыў, ҳәмел позициясин кери мақсетте пайдаланыў ямаса жалатайлық жолы менен базалық есаплаў муғдарының 30 есесине шекем муғдарда талан-тараж қылыў басқарыў ҳуқықбузарлик қурамын қурайды.
(2-банднинг биринши абзацсы Өзбекстан Республикасы Жоқары суды Пленумининг 2020 жыл 19 декабр деги 37-санлы шешими редакциясында )
Бундай ҳуқуқбузарлық тәкирар әмелге асырылғанде да, егер талан-тараж муғдары базалық есаплаў муғдарының 30 есесинен аспаса, басқарыў жуўапкершилик келип шығады. Бундай ҳалда майда тонаўшылықжнеше рет әмелге асырылғанлығы әҳмийет етпейди.
(2-бәнтиниң екинши абзацсы Өзбекстан Республикасы Жоқары суды Пленумының 2020 жыл 19 декабр деги 37-санлы шешими редакциясында )
Талан-тараж муғдары ҳуқуқбузарлық әмелге асырылған күнде әмелде болған базалық есаплаў муғдарынан келип шығып белгиленеди.
(2-банднинг үшинши абзацсы Өзбекстан Республикасы Жоқары суды Пленуминиң 2020 жыл 19 декабр деги 37-санлы шешими редакциясында )
Талан-тараж етилген мүлктиң мəнисин анықлаўда жумыстың арнаўлы бир жағдайларына қарай, ҳуқықбузарлық әмелге асырылған күндеги шәртнамалық, базар, биржа баҳаларына тийкарланыўы керек.
3. Кәрхана, шөлкем, шөлкем мүлкин өзлестириў, растрата қылыў, ҳәмел позициясин кери мақсетте пайдаланыў, алдаўшылық ҳәм келилик жолы менен талан-тараж қылыў (Жынаят кодексиниң 167, 168, 169 -статялары ) ушын жынаятлы жуўапкершилик тек талаўшылық суммасы Өзбекстан Республикасының Басқарыў жуўапкерлик туўрысындағы кодекси 61-статясының үшинши бөлегинде көрсетилген муғдардан асқан тәғдирде келип шығады. Бөлек квалификатсия белгилери әмелдеги болған ҳаллар да буннан тысқары емес.
Соны атап өтиў керек, нызамға көре урлықшылық ҳәм алдаў жолы менен пуқаралардың мүлкин талан-тараж еткенлик ушын жынаятлы жуўапкеширлик талан-тараж суммасы муғдарына қарамастан келип шығады. Бирақ, талан -тараж муғдары базалық есаплаў муғдарының 30 есесинен аспаған ҳәр бир ҳалда сорастырыў, тергеў шөлкемлери ҳәм суд айыпланыўшының (сотланиўшының) шахсына тийисли мағлыўматларды ҳәм де материаллық зыянның қапланғанлығын инабатқа алған ҳалда жынаят жумысын Жынаят кодексиниң 65 ҳәм 66 -статяларына тийкарланып тамамлаў мәселесин талқылаўы керек.