Ekskursiya rahbari – gidga qo’yiladigan talablar. O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»

EKSKURSIYA RAHBARI – GIDGA QO’YILADIGAN TALABLAR.
O‘zbekiston Respublikasining «Turizm to‘g‘risida»gi Qonunining 3-moddasiga turistik guruh rahbari (turlider) va gid (ekskursiya yetakchisi)tushunchalari kiritilgan. Unga ko‘ra «turistik guruh rahbari - turistik faoliyatsub’ektlarining vakili bo‘lgan va uning nomidan ish ko‘rib, turistlarga xizmatko‘rsatish shartnomasi shartlarining bajarilishini ta’minlovchi jismoniy shaxs»,«Gid (ekskursiya yetakchisi) - tur qatnashchilariga turistik xizmatlar ko‘rsatishshartnomasi doirasida ekskursiya-axborot, tashkiliy yo‘sindagi xizmatlar vamalakali yordam ko‘rsatuvchi jismoniy shaxs»-degan ta’riflar kiritilgan.
Kasbiy talablar. Gid kasbini tanlagan insonlarga ushbu kasb bir necha
talablarni qo‘yadi, ya’ni madaniy-tarbiyaviy ishlarga ishtirok etish ishtiyoqi, tarbiya jarayonida ekskursiya xizmatining mohiyati, undagi o‘z rolini tushunishi, bir yoki bir necha ekskursiya mavzulari
bo‘yicha aniq bilimlarga ega bo‘lishi, madaniyatsizlik va eskicha qarashlarga
befarq bo‘lmasligi, o‘z bilimlarini uzluksiz takomillashtirishi, ishda tashabbus ko‘rsatishi va ijodiy yondashishi, ekskursantlarni qiziqtirishi vatalablarini chuqur o‘rganishi, tarbiyaviylik, yuqori madaniyat va xulq-atvorekskursantlarbilan to‘g‘ri munosabat yuritishi, ekskursiya xizmatini o‘tkazishuslubiga egabo‘lishi, xullas, kasb sirlarini yaxshi bilishi kerak.
Gid shaxsiyatining shakllanishi gid kasbining shakllanishi jarayonida yuzaga
keladi. Gid shaxsiyatiga qo‘yilgan talab uning umumiy tamoyillar va xulq- atvor
me’yorlariga rioya qilishi, aniq g‘oyalarga amal qilishidir.
Shaxsning asosiy fazilatlariga quyidagilarni kiritish mumkin:
farosatlik – aql idrok bilan ish tutishi;
mas’ullik – o‘z harakatlari natijasini tushunishi;
shaxsiy obro‘si – o‘z xuquqlarini himoya qilish bilan bog‘liq harakatlari;
individuallik – shaxsiyatining o‘ziga xosligi, takrorlanmasligi.
Gid o‘z kasbining xususiyatidan kelib chiqqan holda faol hayotiy qarashlarini
namoyon etishi va kunlik faoliyatida foydalanishi kerak.
Ekskursantlar qarshisida gid quyidagi holatlarda namoyon bo‘lishi mumkin:
axborot beruvchi, ya’ni gid biror-bir voqea, hodisalar haqida o‘zmunosabatini bildirmasdan, mohiyatinitushuntirmasdan, faqatgina hikoya qiladi,
ya’ni ekskursantlarni bilimlardan xabardor qiladi;
suhbatdosh, ya’ni ob’ektlarni ko‘rsatish jarayonida gid suhbatdosh rolini
bajaradi. Axborotlar savol-javob shaklida yetkaziladi, ekskursantlarning
ma’lumotlarga nisbatan fikri inobatga olinib, suhbatning qiziqarli bo‘lishi
ta’minlanadi. Gid ularning munosabatlaridan, savollaridan kelib chiqib hikoyagaqo‘shimcha ma’lumotlar kiritishi mumkin.
Gid tilining individual stili uning nutq madaniyatinibelgilaydi. Gid tili stilining o‘ziga xosligi uning vazifalariga bog‘liq:
tarixiy voqeaning tashqi kartinasini qayta tiklash;
kuzatilayotgan ob’ekt, hikoya qilinayotgan voqea, tabiat hodisalariga
isbotiy tavsiflar berish;
uzoq o‘tmishning tarixiy holatini ekskursantlar his etishini ta’minlash.
Gid nutqida «shunday qilib», «xullas», «qisqasi» kabi standart so‘z va iboralar o‘rinsizdir.
Ekskursiya mavzularini tayyorlash jarayonida, hikoyani tuzishda gid qo‘lida
soat bilan mustaqil mashg‘ulotlar o‘tkazishi maqsadlidir. Nutqning tezligi
daqiqasiga 75 ta so‘z, o‘rtachasi – 60 ta so‘z, sekini - 45 ta so‘zdan iborat bo‘ladi.
Hikoya qilish jarayonida tez gapirish (daqiqasida 80 va undan ziyod so‘z)
noto‘g‘ridir, bu tinglovchilarni zeriktiradi, ekskursiya ma’lumotlarini tahlil qilishga
halaqit beradi. Tanaffussiz tez tempdagi nutqlarni ekskursantlar qabul qilmaydi.
Shu bilan birga butun ekskursiya jarayonida bir xil tempni saqlab turish hamnoto‘g‘ridir. Gid nutqida asosiy holatlarboshqama’lumotlardanko‘ra sekinroq hikoya qilinadi. Asosiy holatlarni rivojlantiruvchi materiallar tez bayon etiladi.
Gidning o‘zini tutishi.Gid o‘zining xulqi, muomalasi bilan ekskursantlarga
kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Ular esa o‘z navbatida quyidagilarga e’tibor beradilar:
gidning birinchi marotaba avtobusga kirishi, guruh bilan salomlashishi, haydovchibilan suhbati, mikrofonni ushlashi, qay ohangda muomala qilishi va h.k. Mahoratnitakomillashtirish jarayonida gid yomon odatlardan holi bo‘lishi kerak: balandovozda gapirish, haddan ziyod ishoralar ishlatish, suhbatdosh gapini bo‘lish, keskinohangda gapirish, qo‘pollik, bashang kiyinish, bo‘yanish, soxta hissiyotlar,maqtanish ham o‘rinsizdir.
THANK YOU FOR ATTENTION!!!