Electr xa'm magnetizm lat

birine qarama-qarsı bag’ıtlang’an sırttan tu’sirilgen magnit maydanı menen magnitlengen 
diamagnetiktin’ payda etken magnit maydanlarının’ qosındısınan turadı. Biz ha’zir o’tetug’ın 
paramagnetiklerdin’ ishindegi magnit maydanı bolsa bir-biri menen parallel sırttan tu’sirilgen 
magnit maydanı menen magnitlengen paramagnetiktin’ payda etken magnit maydanlarının’ 
qosındısınan turadı. Demek diamagnetik sırttan magnit maydanı tu’sirilgende magnitlenip 
(magnitke aylanıp), o’zinin’ magnitleniwden payda bolg’an magnit maydanı menen sırttan 
tu’sirilgen magnit maydanın ha’lsiretetug’ın bolsa, paramagnit magnitlenip, o’zinin’ 
magnitleniwden payda bolg’an magnit maydanı menen sırttan tu’sirilgen magnit maydanın 
ku’sheytedi. Bul qubılıslardın’ barlıg’ı da ta’jiriybede bılayınsha ko’rinedi: diamagnetikler 
sırttan tu’sirilgen magnit maydanınan qashadı, al paramagnetikler sırttan tu’sirilgen magnit 
maydanı menen tartısadı. 
Sonın’ menen birge diamagentikler ushın 
< 0 ha’m < 0, al paramagnetikler ushın > 0 
> 0. 
Paramagnitlik zatlardın’ atomları nolge ten’ emes 
magnit momentine iye boladı. Sırttan 
tu’sirilgen magnit maydanı sol momentlerdi 
vektorının’ bag’ıtında burıwg’a tırısadı. Al jallılıq 
qozg’alısları bolsa 
momentlerdi barlıq bag’ıtlar boyınsha ten’ o’lshewli bagıtlawg’a tırısadı. 
Usının’ na’tiyjesinde momentlerdin’ maydan bag’ıtındagı bazı bir artıqmashlıqqa iye bag’ıtı 
payda boladı. Sonın’ menen birge 
maydanı qanshama u’lken bolsa momentlerdin’ maydan 
ku’sh sızıqları bag’ıtındag’ı orientatsiyası da sonshama u’lken boladı. 
Frantsuz ilimpazı (kristallofizigi) Per Kюri eksperimentler o’tkeriw jolı menen paramagnitlik 
qa’siyetke iye zatlardın’ magnitlik qabıllag’ıshlıg’ının’ (rus tilindegi «vospriimshivost» so’zi 
qaraqalpaq tiline «qabıllag’ıshlıq» dep awdarılg’an) temperaturag’a g’a’rezliginin’ mınaday 
nızamg’a boysınatug’ınlıg’ın ashtı:
χ =
. 
(151) 
Bul an’latpada 
arqalı zattın’ ta’biyatına g’a’rezli bolg’an Kюri turaqlısı, al arqalı absolюt 
temperatura belgilengen. Paramagnetizmnin’ klassikalıq teoriyası Lanjeven ta’repinen 1905-jılı 
do’retildi. Ol paramagnetik ha’m to’mengi temperaturalar ushın (
≪ ) magnitlengenlik
menen magnit maydananın’ kernewligi 
shamaların baylanıstıratug’ın mınaday an’latpanı aldı: 
=
. 
(152) 
μ
=
dep esaplasaq ha’m 
arqalı paramagnetiktin’ ko’lem birligindegi atomlar sanı 
belgilesek, onda 
χ =
μ
. 
(153) 
an’latpasın alamız. 
di Avagadro sanı
menen almastırsaq, onda 
χ =
μ
3
(154) 

---

92 
formulasın alamız. Endi (151)- ha’m (154)-an’latpalardı salıstırıp Kюri turaqlısının’ ma’nisin 
alamız: 
=
μ
. 
(155) 
Biz (154)-formulanın’ 
≪ sha’rtin qanaatlandıratug’ın to’mengi temperaturalar ushın 
alıng’anlıg’ın aytıp o’tip edik. Ku’shli magnit maydanlarında ha’m to’mengi temperaturalarda 
shaması menen 
shamaları arasında proportsionallıq baqlanbay qaladı. Sebebi barlıq
momentleri maydan bag’ıtına tolıq burılıp boladı ha’m toyınıw baslanadı. Sonlıqtan 
nın’ 
bunnan bılay o’siwi 
shamasının’ o’siwine alıp kelmeydi. 
(154)-formula menen espalang’an magnit qabıllag’ıshlıq bir qatar jag’daylarda ta’jiriybede 
alıng’an na’tiyjelerge jaqsı sa’ykes keledi. 
Paramagnetizmnin’ kvant teoriyası boyınsha atomnın’ magnit momenti vektorının’ sırttan 
tu’sirilgen magnit maydannın’ bag’ıtına tu’sirilgen proektsiyaları diskret ma’nislerge iye boladı. 
Ko’pshilik jag’daylarda klassikalıq fizika kvant teoriyası menen u’lken ayırmag’a iye bolsa da 
(mısalı 
to’mengi 
temperaturalarda) 
kvant 
teoriyası 
boyınsha 
esaplang’an 
magnit 
qabıllag’ıshlıqtın’ formulası (154)-formulag’a sa’ykes keledi. 
Endi ilim menen teхnikada og’ada u’lken a’hmiyetke iye bolg’an ferromagnetizm qubılısı menen 
tanısamız. Ferromagnetizmnin’ ferromagnetik dep atalatug’ın zatlarda baqlanatug’ınlıg’ın atap 
o’temiz ha’m kelesi lektsiyanı ferromagnetiklerdin’ fizikalıq qa’siyetlerin u’yreniwge 
bag’ıshlaymız.