Electr xa'm magnetizm lat

proportsional ekenligi ko’rinip tur. Bunday jag’day meхanikalıq garmonikalıq terbelisler ushın 
da orınlı boladı. 
So’niwshi terbelisler. Endi tormozlawshı ku’shlerdi de esapqa alamız. (197)-an’latpadan 
(
̈ + 2 ̇ +
= tu’rindegi an’latpa ekenligin eske tu’sireyik) = 0 dep esaplayıq. Bul 
ten’lemeni sheshiw ushın
=
(205) 
an’latpasın qanaatlandıratug’ın 
jan’a o’zgeriwshisin qabıl etemiz. Bunday jag’dayda mınaday 
ten’lemege iye bolamız: 
̈ + ( 
−
) = 0. 
(206) 
Bul ten’leme so’nbeytug’ın terbelislerdin’ differentsial ten’lemesi bolg’an (199) benen sa’ykes 
keledi. Biraq 
−
koeffitsienti on’ ma’niske de, teris ma’niske de iye bolıwı mu’mkin. 
Usıg’an baylanıslı a’dette u’sh jag’day orın aladı. Biz solardın’ birewin, atap aytqanda 
−
> 0 sha’rti orınlanatug’ın jag’daydı qaraymız. 
−
=
(207) 
belgilewin qabıl etemiz. Bunday jag’dayda 

---

110 
̈ +
= 0. 
(208) 
Demek 
o’zgeriwshisi jiyiligi menen garmonikalıq terbeledi eken: 
= cos( + ). 
(209) 
Demek
=
cos( + ). 
(210) 
Bul formula menen beriletug’ın 
= ( ) funktsiyasının’ grafigi da’wirli emes (66-su’wret). 
Biraq 
shaması da’wirli tu’rde nol arqalı o’tedi ha’m ko’p ret maksimumg’a ha’m minimumg’a 
jetedi. Bunday ma’niste (210)-formula menen ta’riplenetug’ın protsesslerdi so’niwshi terbelisler 
dep ataymız. 
shamasının’ nol arqalı eki o’tiwi arasındag’ı waqıt aralıg’ı
⁄ g’a ten’. Onın’ 
ekiletilgen ma’nisi 
= 2
=
2 
−
=
1 −
(211) 
terbelis da’wiri dep ataladı (protsess da’wirli emes bolganlıqtan «da’wir» so’zi bul jerde orınlı 
emes bolsa da). (211)-formuladan 
>
ekenligi ko’rinip tur, yag’nıy tormozlawshı ku’shler 
terbelis jiyiligin kemeytedi ha’m terbelis da’wirin u’lkeytedi. 
=
(212) 
Ko’beytiwshisi so’niwshi terbelislerdin’ amplitudası dep ataladı. Amplituda waqıttın’ o’tiwi 
menen eksponenta boyınsha kemeyedi. Amplituda 
ese kemeyetug’ın waqıt 
= 1
(213) 
so’niw waqıtı dep ataladı. 
waqıtı ishindegi tolıq terbelisler sanı 
=
= 1
. 
(214) 
Terbeliwshi 
shamanın’ 
maksimumlar 
menen 
minimumlar 
arasında 
izbe-iz 
o’tiw 
momentlerindegi amplitudalardın’ qatnası
=
. Bul katnastın’ logarifmi 
= ln
= . 
(215) 
Bul shama terbelislerdin’ logarifmlik dekrementi dep ataladı. Terbelislerdin’ logarifmlik 
dekrementi terbelisler sanı 
menen  
=
1
 
(216) 
tu’rinde baylanısqan. 
(terbelisler) sanı terbelislerdin’ logarifmlik dekrementine keri 
proportsional o’zgeretug’ın shama eken. 

---

111 
= =
(217) 
shaması terbelmeli konturdın’ dobrotlıg’ı dep ataladı
15
. Demek dobrotlıq terbelisler amplitudası 
ese kemeyemen degenshe orın alatug’ın terbelisler sanına tuwrı proportsional eken (terbelisler 
sanı qanshama ko’p bolsa dobrotlıq ta sonshama joqarı boladı). So’niw a’stelik penen bolatug’ın 
bolsa 
=