Elektr energiyani olish

7.1-rasm Yarim o‘tkazgichli kuch elementlarining sinflanishi

1. 
   Yarim o‘tkazgichli diodlar
   

Elektr transportida ko‘pincha o‘zgaruvchan tokni to‘g‘rilash maqsadida yarim o‘tkazgichli diodlar ishlatiladi. Germaniy va kremniy materiallaridan tayyorlangan yarim o‘tkazgichli diodlardan foydalaniladi.
Yarim o‘tkazgichli diod deb ikkita elektrod va bir (yoki bir nechta) pn-o‘tishga ega bo‘lgan asbobga aytiladi. Ularni ikki
guruhga bo‘lish mumkin: to‘g‘rilovchi va tezkor. To‘g‘rilovchi diodlar o‘zgaruvchan tokni to‘g‘rilashga mo‘ljallangan. Tezkor diodlar yarim o‘tkazgichli o‘zgartkichlarda teskari diodlar sifatida ishlatiladi. Ular tranzistorlar yopilganda yuklama tokining oqishi (so‘nishi) uchun yo‘l hosil qiladilar.

Elektronlar G'ovaklar
7.2-rasm n- va p-turdagi Yarim o‘tkazgichlar

n-soha © © G © © © © © © © © © © © © ©
p-soha
© © © © © © © © © © © © j © © © ©
Kambag'allashgan qatlam

3. 
   rasm pn-o‘tishli diod
   

Elektron o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan materiallar n - tipdagi (elektron) o‘tkazuvchanlikka ega yarim o‘tkazgich materiallar deyiladi (7.2, a-rasm).

• 
  G‘ovak o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan materiallar p - tipdagi (g‘ovak) o‘tkazuvchanlikka ega yarim o‘tkazgich materiallar deyiladi (7.2, b-rasm). G‘ovakning ma’nosi - materialda bo‘sh joy yoki o‘rin ko‘p deganini anglatadi. Shundan kelib chiqib, p - tipdagi yarim o‘tkazgichlarda bo‘sh joylar ko‘p, n - tipdagi yarim o
  

Demak p - yarim o‘tkazgichlarda elektronlar ko‘p va elektronlar o‘tish joyi va n - yarim o‘tkazgichlarda esa teshik (g‘ovak) joylar ko‘p, ‘tkazgichlarda esa elektronlar konsentratsiyasi yuqori bo‘ladi. Shunday konsentratsiyali materiallardan bir tomonga bo‘sh joylar, ikkinchi tomonga esa elektronlar siljiy boshlaydi, p va n - yarim o‘tkazgichlarning bir-biriga tegib turgan joyida elektron-g‘ovak o‘tish hosil bo‘ladi va bu o‘tishnip - n o‘tish joyi deb ataladi (7.3
rasm).