Elektr mashinalar

u_k = (U_k / U_{1 nom})100 ; (4)
q.t. tajribasidagi quvvat koeffitsiyenti
sos_k = R_k / (U_kI_k) . (5)



2- rasm. Transformatorinng salt ishlash (a) va qisqa tutashuv (b) xarakteristikalari

Jadvaldagi maolumotlarga ko’ra, q.t. xarakteristikalari quriladi(umumiy koordinata to’rida): I_q; R_q;cos_q=f (U_q) Xarakteristikalarda, q.t. toki I_1q = I_nom ga mos U_qnom, R_qnom nuqtalar belgilanadi. (b-rasm).

Q.t. tajribasidan olingan R_k.nom va U_k.nom qiymatlari ishchi xarorat ₂=75⁰C ga keltiriladi.
Q.t. quvvatining keltirilgan qiymati (Vt)
R =R_q.nom[1+(₂ - ₁)], (6)
bunda =0,004 – alyuminiy va mis uchun xarorat koeffitsi-yenti; ₁ -tajriba o’tkazilgan paytdagi transformator cho’lg’am-larini xarorati, ⁰S.
Transformator cho’lg’amlarining xarorati faqat q.t. kuchlanishining aktiv tashkil etuvchisiga taosir qilish munosabati bilan
u_q = U_q.nomsos_k (7)
ishchi xaroratga faqat q.t. kuchlanishning aktiv tashkil etuvchisi keltiriladi
u =u_qa [1+(₂ - ₁)] (8)

Ishchi xaroratga keltirilgan q.t. kuchlanishi

u = (9)
bunda
u_kr= (10)
- q.t. kuchlanishining reaktiv tashkil etg’uvchisi.
T a sh q i x a r a k t ye r i s t i k a l a r. Transformator yuklamasining ortishi bilan uning ikkilamchi cho’lg’ami klemmalaridagi kuchlanish o’zgaradi. Ushbu kuchla-nishning yuklamaga bog’liqligi grafik tarzda transformatorning tashqi xarakteristikalari U₂ = f (I₂) sifatida ifoda-lanadi. Tashqi xarakteristikalarining ko’rinishi yuklama xarakteriga va quvvat koeffitsiyenti cos₂ ning qiymatiga bog’liq bo’ladi; aktiv va aktiv – induktivli yuklamalarda tashqi xarakteristikalar pasayuvchi ko’rinishga egadir, bunda quvvat koeffitsiyen-ti cos₂ qancha katta bo’lsa, xarakte-ristikalar abtsissa o’qiga shuncha ko’p egilgan bo’ladi.; aktiv–sig’imli yuk-lamada tashqi xa-rakteristika yuqori ko’tarilgan ko’ri-nishga ega bo’ladi (3,a-rasm)
Har qanday yuklamada, transformator ikkilamchi cho’lg’ami klemmalaridagi kuchlanishi
U₂ = U₂₀(1-0,01U) (11)
bunda U₂₀ – s.i rejimda ikkilamchi cho’lg’amdagi kuchlanish, u transformator chiqishidagi nominal kuchlanishga teng deb olinadi, V; U – ikkilamchi kuchlanishini transfor-matorning yuklamasi tomonidan hosil qilinadigan o’zgarishi.
Tashqi xarakteristikani qurish uchun, yuklama koeffitsiyenti =I₂/I_1nom ning turli qiymatlaridagi, kuchla-nishning U₂ kamida beshta qiymati hisoblanishi zarur, misol uchun =0,25; 0,50; 0,75; 1,0 va 1,2 ga teng bo’lganda.
U ning hisobi quyidagi ifoda orqali amalga oshiriladi (%):
U=u (cos_k cos₂ + sin_k sin₂) (12)
Uninghisoblariuchmarotababajariladi. cos₂=1, cos₂=0,9 (aktiv – induktivliyuklama) va cos₂=0,9 (aktiv - sig’imliyuklama) bo’lganda. Oxirgi holatda Uning manfiy qiymatlari olinadi. Hisoblash natijalari 1.3. jadvalga kiritiladi va umumiy koordinat to’rida tashqi xarakteristikalar quriladi. =1,0 (nominal yuklama) da ordinatini o’tkazib, xarakteristikalarda transformatorning nominal yuklamasiga mos keluvchi kuchlanishi belgilanadi (a-rasm)
3 – jadval

	sos2=1		sos2=0,9 (ind.)			sos2=0,9 (sig’.)
	U, %