Elektr mashinalar

2- rasm. qisqa tutashgan ro-torli uch fazali asinxron dvigatelni reaktorli ishga tushirish uchun ulanish sxemasi


Xar xil dvigatel va o’lchash asboblaridan foydalanil-ganda ular bir xil tipda bo’lsa xam xatolik keltirib chiqa-rish kerak.


3- rasm. Uch fazali asinxron motorni ni ishga tushirish momenti Mi.t ning tarmoq kuchlanishi U1 ga boliыlik maolumotlarini tajribaviy olish uchun ulanish sxemasi
Laboratoriya ishida qo’llanilayotgan dvigatel stator cho’lg’ami  usulda ulanganda normal ishlashi kerak.
D v i g a t ye l n i b ye v o s i t a t a r m o q q a u l a sh o r q a l i i sh g a t u sh i r i sh. Bu usul sodda bo’lgani bilan, ulanish momentida stator zanjirida nominal tokdan 5-7 baravar katta ishga tushirish toki xosil bo’ladi.

7.1-sxema yig’ilgandan keyin, o’qituvchini ruxsati bilan ikki ulagichning  xolatiga qo’yib R1 ulanadi. Ulanish momentida ampermetr strelkasi I_P ishga tushirish toki tomon oьadi. Bu natija 1-jadvalga kiritiladi. Dvigatel ishga tushirish uch marta qayta amalga oshiriladi, so’ngra boshlang’ich ishga tushirish tokining o’rtacha qiymati aniqlanadi (A):

I_p.sr= (I_p1+I_p2 +I_p3)/3 (1)
Dvigatelni xar bir ishga tushirish oldidan rotorning to’la to’xtaganligiga ishonch xosil qilish kerak. So’ngra ishga tushirish tokining karraligi aniqlanadi: I_i.t.o’r/I_1nom, bunda I_1nom - dvigatelning nominal toki, A.
1-jadval

Ishga tushirish nomeri	IP, A	IP.SR, A	U1, V	IP.SR/I1nom	MP, Nm	MP/Mnom
1 2 3

S t a t o r ch o’ l ь a m l a r i n i yu l d u z d a n Y d a n u ch b u r ch a k k a  q a y t a u l a sh o r q a l i d v i g a t ye l n i i sh g a t u sh i r i sh . Ulanish sxemasi 3.1-rasmda xolatda bo’ladi. Ishga tushirish quyidagicha amalga oshiriladi. Ikkinchi ulagichni neytral xolga qo’yib R1 ulanadi. Ulagich Y xolatga qo’yib, boshlang’ich ishga tushirish toki I_yu xamda kuchlanish U_yu aniqlanadi. Rotor tezlanish olish bilan Y dan  xolatga o’tkaziladi. Bunda tokni tez o’zgarishga extibor berish kerak. Bunda xam ishga tushirish uch marta amalga oshirilishi kerak va avvalgidan ishga tushirish karraligini xisoblanadi. Natijalar 2-jadvalga kiritiladi.

2-jadval

Ishga tushirish usuli	O’lchovlar		Xisoblar
	I , A	U ,V		I ,A			M , Nm
Y dan  ga stator cho’l-ьamlarini qayta ulash
Reaktorli

D v i g a t ye l n i r ye a k t o r l i i sh g a t u sh i r i sh.Dvigatel reaktorli ishga tushirishda kuchlanish reaktorlarining induktiv qarshiliklari X_r dagi kuchlanishning pasayishi xisobiga kamayadi. Bunda stator cho’lg’amlarining chiqishidagi kuchlanish (Vt).

(2)
Dvigatel ishga tushirish quyidagicha amalga oshiriladi. 2 ulagich ulanmagan xolda R1 ulanib kuchlanish beriladi. Ampermetr va volptmetr ko’rsatkichlari yozib olinadi. Rotor aylanishi tezligini olish bilan 2 rubilpnik ulanib dvigatel to’la kuchlanish ola boshlandi. Ishga tushirish 3 marta takrorlanib natijalar jadvalga kiritiladi. Ishga tushirish tokini o’rtacha qiymati va karraliligini topiladi.
I sh g a t u sh i r i sh m o m ye n t i n i k u ch l a –
n i sh g a b o ь l i q l i g i. 3-rasmdagi sxemani yig’ib RNT yordamida minimal kuchlanish xosil qilinadi. Elektro-magnit tormoz diskining maxsus xosil qilingan teshigiga (EMT) shpilka o’rnatiladi. So’ngra R₁ ulanadi U₁ oxista oshirilib boriladi I_k=(2,5  3,01) I_1nom qiymatga yetganda oshirish to’xtatiladi. Bu paytda kamida bitta taxminan bir xil oraliq intervalda ishga tushirish momentiga mos xoldagi kuchlanish qiymatlari olinadi va jadvalga kiritiladi:

O’lchov nomeri
U1K, V
MP, Nm

Katta toklardagi o’lchash ishlarini tez amalga oshirish lozim, chunki bunda dvigatel qizib ketishi mumkin. Olingan natijalar asosida xisobot daftarida tayyorlab qo’yilgan koordinat to’riga nuqtalarni qo’yib lekalo yordamida birlashtiriladi.
Nazariyadan ma’lumki, asinxron motorishga tushirish momenti fazaviy kuchlanishning kvadratiga to’g’ri proportsional. M_i.t = U . Ushbu xolatdan foydalanib, stator cho’lg’amidagi nominal kuchlanishga mos keladigan ishga tushirish momenti M_{i.t. nom} ning kattaligi xisoblab chiqariladi:
M_{i.t. nom} = M_pA(U_1nom / U_IA)² (3)

4- rasm. Asinxron dvigatelni ishga tushirish momentini tarmoq kuchlanishiga nisbatan boliqlik grafigi


bunda U_1A – ishga tushirish momenti M_i.t.A ga mos keladigan kuchlanish, yaxni eksperimental olingan momentning eng katta qiymatiga. (3) bo’yicha xisoblangan momentning qiymati M_i.t.V momentning qiymatiga teng yoki kam farq qilishi ke-rak, yaxni M_i.t.=f(U₁)grafigi-niekstrapolyatsiya qilish orqa-li olingan momentga, bu ekstrapolyatsiyani to’g’ri bajar-ganligidan dalolat beradi. Ishga tushirish momentlarini grafik yordamida aniqlash xar xil usulda yurgizilganda foydalanish mumkin.
So’ngra ishga tushirishning xar bir usuli uchun ishga tushirish momentining karraliligi M_i.t/M_2nomaniq-lanadi:
M_{2 nom} = 9,55 R_2nom / n_{2 nom} (4)
- dvigatel validagi moment nominal qiymati, Nm; R_2nom – dvigatelning nominal quvvati, Vt; n_2nom – nominal aylanish chatotasi, ayl/min.
Ishga tushirish momenti va uning karraligining dvigatelni tarmoqqa bevosita ulash orqali ishga tushirish usuli uchun olingan qiymatlari 3.1 - jadvalga, kuchlanishni kamaytirish bilan ishga tushirish usuli uchun esa 3.2 - jadvalga kiritiladi.