Elektr mashinalar

8.1 – rasm. Uch fazali sinxron generatorni ulanish sxemasi

1. Sinxron generatorning turlari, tuzilishi, qo’zg’atish tizimlari; aktiv, induktiv, sig’im va aralash yuklama bilan ishlagan sinxron generatorning yakor reaktsiyasi; Salt ishlash, qisqa tutashuv, tashqi va rostlash xarakteristikalari yuklamadan ajratilgan sinxron generatorning kuchlanishini o’zgarishi va qo’zg’atish tokini nominal o’zgarishi; sinxron generatorning qisqa tutashuv nisbati; sinxron generatordagi quvvat sarflari va foydali ish koeffitsiyentlarni o’rganish bilan bog’liq nazariy bo’limlarni qaytarish.

A d a b i yo t.Katsman M.M. «Elektricheskiye mashinq». - M.: Vqsshaya shkola, 2000,s.239-269
2. Tajriba natijalarini yozish uchun ish daftarda jadvallarni chizish va grafiklarni qurish uchun koordinata o’qlarini chizish.
Ishni bajarish tartibi. U l a sh s x ye m a s i. 8.1-rasmda sinxron generatorni ulash sxemasi ko’rsatilgan. Generatorning aylantirish uchun paralel qo’zg’atish cho’lg’amli o’zgarmas tok dvigateli qo’llanilgan. Bu dvigatelning xususiyati qo’zg’atish cho’lg’amidaga QCh rostlash reostat r_rg yordamida qo’zg’atish tokini o’zgartirib, chastotasini xar qanday ixtiyoriy, yuklama bilan ishlayotgan sinxron generatorning rotorini aylanish chastotacini sinxron aylanish chastotasiga teng bo’lishini taominlash imkonini beradi.
Dvigatel qo’yidagi tartibda ishga tushiriladi: Ishga tushirish reostat PR ning dastasini «Ishga tushirish» xolatiga qo’yiladi, rostlash reostatining r_rk siljuvchi kontaktini, reostatning qarshilikni eng kichik qiymatiga teng xolatiga qo’yiladi, to’g’ri keladigan qiymatiga so’ngra R1 rubilpnik ulanadi va PR ning richagini asta-sekin «Ish» xolatiga keltiriladi. Keyin PR reostatning siljuvchi kontaktini sinxron dvigatelni sinxron aylanish chastotasini taominlash xolatiga qo’yiladi.Generatorning qo’zg’atish zanjiri R2 rubilpnik yordamida manbaga ulangandan keyin, aylanish chastotasini chastota o’lchagich Nz yordamida nazorat qilish ancha qulay, chastota o’lchagichdan aniqlangan chastota stator cho’lg’amidagi tokning nominal chastotasidan farq qilmasligi kerak, masalan 50 Gts dan.
Dvigatelni to’xtatish uchun rubilpnik R1 ajratib, PR ning dastasini «Ishga tushirish» xolatiga qo’yish kerak.
Sxemani (8.1-rasm) yig’ib uni o’qituvchi tekshirgandan so’ng generatorni sinash uchun ishga tushiriladi. Buning uchun aylntiruvchi dvigatel ishga tushiriladi va R2 rubilpnikni ulab volptmetr V va chastota o’lchagich N_z larni ko’rsatmalarini nazorat qilib generatorning qo’zg’atish cho’lg’amida tok I_q sekin-asta orttiriladi. Aylantiruvchi dvigatelning qo’zg’atish cho’lg’amiga ulangan qarshilik r_rg ni ko’paytirib tezligini sinxron aylanish chastotasiga tenglashtiriladi. Shundan keyin sinxron generatorning qo’zg’atish tokini R_n potentsiometr yordamida o’zgartirib stator cho’lg’amidagi kuchlanishni nominal kuchlanishga teng-lashtiriladi.
S a l t i sh l a sh (s.i) x a r a k t ye r i s t i k a s i. Tezligi nominal aylanish chastotasiga teng bo’lgan sinxron generatorning bu xarakteristikasi, unings.i rejimidagi EYuK i Ye₀ bilan qo’zg’atish toki I_q orasidagi bog’lanishni ifodalaydi. Salt ishlash xarakteristkani EYuK Ye va qo’zg’atish toki I larning nisbiy birliklarda aniqlangan qiymatlariga asosan quriladi; Ye =f(I ), bu yerda Ye =Ye₀/U_1nom va I =I_q/I_q0nom. EYuK va qo’zg’atish tokini nisbiy birliklardagi qiymatlarini aniqlashda baza kattaligi sifatida generatorning chiqish klemalaridagi nominal kuchlanish U_1nom va generatorning nominal kuchlanishiga teng bo’lgan EYuK ni xosil qiladigan qo’zg’atish toki I_q0nom qabul qilingan.
Aylantiruvchi dvigatelni ishga tushirib, tezligi nominal aylanish chastotasiga tenglashtirilgandan so’ng generatorning qo’zg’atish tokini yakor cho’lg’amidagi s.i EYuKi Ye₀ ni kattaligi Ye₀ = 1,3 U_1nom ga tenglashgunga qadar o’zgartiriladi, keyin qo’zg’atish tokini sekin-asta nolgacha kamaytiriladi. Bunda qo’zg’atish toki orttirilganda va kamaytirilganda EYuK Ye₀ ni taxminan bir xil intervallarda qiymatlarini o’lchov priborlari (ampermetr A2 va volptmetr V2) yordamida o’lchanib 8.1 jadvalga kiritiladi.
1 - jadval

Magnitlash					Magnitsizlantirish
O’lchov nomeri