Elektr tarmoqlarining nominal kuchlanishi. Reja

Elektr tarmoqlarining nominal kuchlanishi.

Reja:

1. Elektr ta’minoti sistemasida elektr tarmoqlar.

2. Uzatuv liniyasini ta’riflari.
3. Energetika sistemasini tushunchasi.
4.Xulosa
5.Adabiyot

Elеktr tarmoqlari hamda sistеmalarining tuzilishi va sxеmasi

Elеktr enеrgiyasini elеktr stansiyalardan umumiy yuklamagacha uzatilishi har
xil kuchlanishli elеktr liniyalari yordamida amalga oshriladi.
Enеrgеtika sistеmasi ikki xil turdagi elеmеntlardan iborat: o‘zgartiruvchi,
ya’ni bu elеmеntlar yordamida enеrgiya bir turdan ikkinchi turga o‘zgartiriladi,
uzatuvchi ya’ni bular (havo va kabеl liniyalari) enеrgiyani kеrakli masofalarga
uzatishga xizmat qiladi.
Elеktr enеrgеtika sistеmasining elеktr enеrgiya ishlab chiqaruvchi,
taqsimlovchi va o‘zgartiruvchi qismi elеktr sistеmasi dеb ataladi. Elеktr
sistеmasiga gеnеratorlar, taqsimlovchi uskunalar (TU), elеktr tarmoqlari va elеktr
enеrgiyasini qabul qiluvchi uskunalar kiradi.
Elеktr tarmoqlari elеktr sistеmasining bir qismi bo‘lib, elеktr enеrgiyasini
manbadan istе’molchilarga uzatish hamda ular orasida taqsimlash vazifasini
bajaradi.
Elеktr tarmoqlari elеktr uzatish liniyalari, podstansiyalar, taqsimlash
punktlaridan tashkil topgandir.
Ko‘p miqdordagi elеktr enеrgiyasini nisbatan uzoq masofalarga faqat yuqori
kuchlanishli liniyalar orqali uzatish iqtisodiy jihatdan foydali hisoblanadi. Bu
maqsad uchun gеnеratorlar ishlab chiqargan enеrgiyani yuqori kuchlanishli
enеrgiyaga o‘zgartirib bеruvchi transformatorlar xizmat qiladi.
Podstansiya (PS)-elеktr enеrgiyasini o‘zgartirish va taqsimlashga mo‘ljallangan
elеktr uskunasi bo‘lib, u transformatorlar, taqsimlovchi uskunalar, boshqarish
uskunalari va yordamchi qurilmalardan iboratdir.
PS lar kuchaytiruvchi va pasaytiruvchi bo‘lishi mumkin. Kuchaytiruvchi PSda
enеrgiya past kuchlanishdan yuqori kuchlanishga o‘zgartiriladi, pasaytiruvchi PS
da esa yuqori kuchlanishdan past kuchlanishga o‘zgartiriladi. Elеktr enеrgiyasini
bir xil kuchlanishda, o‘zgarishsiz qabul qilishga va taqsimlashga mo‘ljallangan
podstansiyalar taqsimlovchi punktlar (TP) dеb ataladi.

O‘z vazifalari bo‘yicha elеktr tarmoqlarini shartli uch guruhga bo‘lish mumkin:

1. Nisbatan katta bo‘lmagan, radiusi o‘rtacha 30 kilomеtrgacha bo‘lgan
hududlarni ta’minlashga xizmat qiladigan 35 kV gacha (35 kV kuchlanish ham
kiradi) bo‘lgan taqsimlovchi elеktr tarmoqlari. Bunga shahar, qishloq, sanoat va
boshqa shunga o‘xshash elеktr tarmoqlarini kiritish mumkin.
2. Uzoq masofalarga xizmat qiluvchi 110 kV va undan yuqori kuchlanishli
ta’minlovchi elеktr tarmoqlari.
3. Ayrim sistеmalarni bir-biri bilan bog‘laydigan sistеmalararo elеktr
tarmoqlari.
Ulanishning shartli sxеmasi bo‘yicha elеktr tarmoqlari sho‘lasimon va bеrk
zanjirli bo‘lishi mumkin. Agar elеktr tarmog‘i orqali elеktr enеrgiyasi bir
manbadan olinib, faqat bir tomonga uzatilsa, bunday tarmoq sho‘lasimon elеktr
tarmog‘i dеb aytiladi. Ikki va undan ortiq manbadan ta’minlanadigan elеktr
tarmog‘i bеrk zanjirli dеb aytiladi.
Elektr energiyasini manbadan iste’molchiga uzatishlik
uchun energetik tizimlardan foydalaniladi. Bu tizim o‘z
ichiga bir qancha elektr stansiyalami qamrab olishi mumkin.
Elektr energiyasi qabul qiluvchilar, iste’molchilar guruhlari
elektr ta’minoti tizimlaridan energiya oladilar va hamkorlikda
energetik tizimning ajralmas qismini tashkil etadi.
Qurilma jihozlari qoidalariga (QJQ)ga asosan elektr
tarmog‘iga taalluqli qoida va ifodalar haqida to‘xtalib
o‘tamiz.
Energetik tizim (ET) elektr stansiyalari, elektr va issiqlik
tar-moqlari, elektr va issiqlik energiyalari iste’molchilarini
o'zida mujassamlashtirgan xo‘jalik bo‘lib, elektr va issiqlik
energiyalarini muntazam ishlab chiqarishini o‘zgartirish,
taqsimlashni ma’lum ko‘rinishda boshqarishni olib boruvchi
tizimdir.
Energetik tizimlar xalq xo'jaligi uchun elektr va issiqlik
energiyalarini yetkazib beruvchilar hisoblanadi. Elektr
stansiyalari, elektr tarmoqlari (elektr uzatish liniyalari,
nimstansiyalar), elektr energiyasini o'zgartirgichlar va elektr
energiyasini iste’mol qiluvchilar energetik tizimning elektr
qismini tashkil qiladi. Bu qismning vazifasi quyidagilardan
iborat:
— iste’molchilaming elektr energiyasi va quwatiga
bo‘lgan ehtiyojini qondirish (bunda, tarmoqda hosil bo‘luvchi
isroflar va xususiyat ehtiyoj uchun sarflanadigan
energiyani hisobga olgan holda);
—iste’molchilar iqtisodiy talablarini qondirishni
ta’minlash va elektr ta’minoti puxtaligini oshirish;
5
—belgilangan normalarga asosan elektr energiyasini
yaxshilash;
—elektr energiyasi tannarxini pasaytirish.
1.1-rasmda kuchli energetik tizimning bir bo‘lagi
ifodalangan. Uning asosini yirik elektrostansiyalar (TES,
GES, TES) tashkil etadi.
Elektr stansiyalari elektr energiyasini ishlab chiqaradi.
Ularning kuchlanishi generator turiga qarab 6 — 20 kV
bo'ladi. Bu kuchlanish kuch transformatori yordamida yuqori
kuchlanishga aylantiriladi. Tuman tarmoqlarida kichik quwat
talab qiluvchi iste’molchilar uchun kuchlanish qiymatlari 10,
35, 110 kV bo‘lsa va kattaroq quwatlar talab etilsa,
kuchlanish qiymati 110 — 220 kV ga teng. Tizimlararo
bog‘lanish esa katta masofalar bo‘lganda 220, 330, 500, 750,
1150 kV (o‘zgaruvchan tok uchun) va 1500 kVga (o'zgarmas
tok uchun) teng.
Elektr tizim — energetik tizimning bir bo‘lagi hisoblanadi
va unda issiqlik tarmog'i va issiqlik iste’molchisi bo‘lmaydi.
Elektr tizim muayyan hudud iste’molchilami markazlashgan
tarzda elektr energiyasi bilan ta’minlaydi.
Elektr stansiya — elektr energiyasi yoxud elektr va issiqlik
energiyalari ishlab chiqaruvchi qurilma.
Elektr tarmoq — ma’lum bir hududda elektr uzatish va
elektr taqsimlagichlami o‘zida mujassamlashtirilgan elektr
qurilmalardir taqsimlagich nimstansiyalar va ulami o‘zaro
birlashtiruvchi havo va kabel liniyalaridan iborat.
Kuchlanishning nominal qiymatiga qarab hamda QJQ ga
asosan fazalararo kuchlanish 1 kV ga qadar va 1 kV dan
yuqori bo‘lgan guruhlarga bo‘linadi. Birinchi guruh, aksariyat
kichik qiymatga ega tarmoq deyilsa, ikkinchi guruh, yuqori
kuchlanishli tarmoqni tashkil qiladi.
Elektr qurilma — bu shunday qurilmaki, unda elektr
energiya ishlab chiqarilishi, taqsimlanishi yoki iste’mol
qilinishi mumkin.
Elektr energiyasini qabul qilish, o‘zgartirish va uzatish
elektr nimstansiyasida ro‘y beradi. Bu qurilma asosan
transformatorlar yoki energiya o'zgartgichlar,
taqsimlovchilar, boshqaruvchi, himoyalovchi, ulchovchi va
yordamchi elementlardan tashkil topgan.
Havo yoki kabel liniyalari orqali elektr uzatish qurimalari
tok o‘tkazgich elementlari, ular izolatsiyasi, tutib turuvchi
konstruksiya va boshqalardan tashkil topgan.
Elektr ta’minlash (GOST 19431-84) — iste’molchini
elektr energiyasi bilan ta’minlab turishdir. Iste^molchi sifatida
elektr qabul qilgichlar yoxud ma’lum bir hududda joylashgan
va texnologik jihatdan bir-birlari bilan uzviy bog‘langan
elektr qabul qilgichlar guruhiga aytiladi. QJQ ga asosan elektr
qabul qilgich qurilma bo‘lib, unda elektr energiyasi boshqa
energiya turlariga aylanadi.
7
Qabul qilgich va taqsimlagich, ba’zan mahalliy
(avtonom) elektr energiyasi ishlab chiqarish maqsadida xalq
xo'jaligi ko'rxonalarida elektr ta’minlash tizimlari tuziladi. U
ham nimstansiya, elektr tarmog‘i va mahalliy elektr
energiyasi manbaidan iborat. Hozirgi vaqtda aksariyat
markazlashgan elektr ta’minlagichlardan foydalaniladi.
Bunda iste’molchilar energiya bilan ta’minlovchi tashkilotlar
(masalan, energotizim) ga ulanadilar va tashkilot
abonentlariga aylanadilar.
Markazlashtirilgan elektr ta’minoti ham mavjud bo‘lib,
bunda, iste’molchilar korxonaning xususiy elektr manbaidan
ta’minlanadi. Elektrik yuklama ayrim tok qabul qiluvchi yoki
korxonaning bir qancha iste’molchi guruhdan iborat.
Elektr ta’minoti tizimi va elektr qabul qiluvchilar
birgalikda korxonaning elektr xo‘jaIigini tashkil etadi. Elektr
xo'jaligi murakkab va yuqori javobgarlikni talab etuvchi
xo‘jalik hisoblanib, uni boshqarish texnik ekspluatatsiya va
xavfsizlik texnikasiga amal qilgan holda olib boriladi.
Komplektli transformator nimstansiyasi (KTN) ichki
yoki tashqi jihozlar sifatida bo‘lib, uch fazali sanoat
chastotali o‘zgaruvchan tokni qabul qilish va taqsimlashga
xizmat qiladi. KTN ichiga kommutatsion apparatlar, himoya,
avtomatika va teleme-xanika hamda o‘lchov asboblari va
qo‘shimcha qurilmalar joylashtirilgan shkaflardan iborat.
Komplekt taqsimlovchi qurilmalar ikki turdan iborat: 6 — 10
kV KRU va KSO. Ular bir-birlaridan tubdan farqlanadi.
Elektr qurilmaning ishlash tartibi va vazifasini uning
elektr sxemasi belgilaydi.
Elektr sxemalar prinsipial, montaj sxemalarga bo‘linadi
hamda birlamchi va ikkilamchi ulamalar orqali ifodalanadi.
1.2. EleKtfqurilmalarining toK tizimlari va nominal
Kuchlanislilari
Elektr qurilmalar, ular sifatlarini ifodalovchi bir qancha
parametrlar orqali farqlanadi; masalan, nominal kuchlanish,
nominal tok va boshqa parametrlar ishlab chiqaruvchi zavod
8
tomonidan aniqlangan bo‘lib, kataloglar, uskuna va jihozlar
taxtachasida ko'rsatilgan bo‘ladi. Qurilma loyihalanayotganda
va jihozlami tanlashda kuchlanish va toklaming hisobiy
qiymatlari nominal qiymatlar bilan qiyoslanadi. Bu tanlangan
jihozlar normal ishlashiga ishonch hosil qilish uchun
o'tkaziladi.
Nominal kuchlanish — bu standartlashgan kuchlanishlar
qatoridan olinib, bazaviy kuchlanishni tashkil qiladi.
Nominal kuchlanish tarmoq va elektr jihozlar izolatsiyalari
darajasini aniqlaydi. Tizimning har xil nuqtalarida kuchlanish
nominal qiymatidagidan farqlanishi mumkin.
Elektr energiyasi manbai nominal kuchlanishi qiymatlari
1 kV li tarmoqlar uchun 1.1-jadvalda keltirilgan qiymatlarga
mos kelishi kerak.

Xulosa
Elektr stansiyalari elektr energiyasini ishlab chiqaradi.
Ularning kuchlanishi generator turiga qarab 6 — 20 kV
bo'ladi. Bu kuchlanish kuch transformatori yordamida yuqori
kuchlanishga aylantiriladi. Tuman tarmoqlarida kichik quwat
talab qiluvchi iste’molchilar uchun kuchlanish qiymatlari 10,
35, 110 kV bo‘lsa va kattaroq quwatlar talab etilsa,
kuchlanish qiymati 110 — 220 kV ga teng. Tizimlararo
bog‘lanish esa katta masofalar bo‘lganda 220, 330, 500, 750,
1150 kV (o‘zgaruvchan tok uchun) va 1500 kVga (o'zgarmas
tok uchun) teng.
Elektr tizim — energetik tizimning bir bo‘lagi hisoblanadi
va unda issiqlik tarmog'i va issiqlik iste’molchisi bo‘lmaydi.
Elektr tizim muayyan hudud iste’molchilami markazlashgan
tarzda elektr energiyasi bilan ta’minlaydi.
Elektr stansiya — elektr energiyasi yoxud elektr va issiqlik
energiyalari ishlab chiqaruvchi qurilma.
Elektr tarmoq — ma’lum bir hududda elektr uzatish va
elektr taqsimlagichlami o‘zida mujassamlashtirilgan elektr
qurilmalardir taqsimlagich nimstansiyalar va ulami o‘zaro
birlashtiruvchi havo va kabel liniyalaridan iborat.