Elektr xossalari

Elektr-kinetik potensial. Kolloid zarrachalarning sirti katta bo’lganligi
uchun ionlar ularga oson yopishadi, ya’ni adsorbilanadi. Suyuqlik qattiq 
zarrachaga nisbatan (yoki zarracha suyuqlikka nisbatan) harakat qilganida qo’sh 
elektr qavatning adsorbsion va diffuzion qavatlari orasida hosil bo’ladigan 
potensial elektro-kinetik potensial deb yuritiladi. U dzeta () harfi bilan 
belgilanadi va dzeta potensial deb yuritiladi. 
Eritmadagi barcha ionlar konsentratsiyasi elektro-kinetik potensial

kattaligiga ta’sir etadi. Eritmada ionlar konsentratsiyasi kamaysa, qo’sh elektr 

79 

qavatning qalinligi ortadi, dzeta-potensial ham ortadi. Agar diffuzion qavatdagi 
ionlarning hammasi adsorbsion qavatga o’tsa, u holda dzeta-potensial nolga teng 
bo’lib qoladi. Dzeta-potensial qiymatini hisoblash va kolloid zarracha zaryadining 
ishorasini aniqlash uchun elektroforez va elektroosmos hodisalarini tekshirish 
natijasida qo’lga kiritilgan ma’lumotlardan foydalaniladi. 


Kolloid eritmalarning elektr o’tkazuvchanligi. Kolloid eritmalarning 
elektr o’tkazuvchanligini yuqori chastotali elektr maydonda tekshirish orqali 
ularning dielektrik xossalari haqida fikr yuritish mumkin. Ko’pchilik liofob kolloid 
eritmalarda zarrachalarning elektr zaryadlari assimetrik ravishda taqsimlanadi. Shu 
sababdan kolloid zarrachalar deyarli katta dipol moment qiymatiga ega bo’ladi va 
elektr maydonida oriyentatsiyalanadi. Ana shunday kolloid eritmalarning dielektrik 
konstantasi nihoyatda katta bo’ladi. 
Kolloid eritmalarning elektr o’tkazuvchanligiga kolloid zarrachalarning 

harakatidan kelib chiqadi. Shu sababli kolloid eritmaning elektr o’tkazuvchanligi 

kolloid 

zarrachalarning 

hamda 

zoldagi 
ionlarning 

zaryadi, 
soni 

va 
harakatchanligiga bog’liq bo’ladi. Kolloid eritmada begona ionlar nihoyatda kam 

bo’lsa, elektr o’tkazuvchanlik natijalaridan foydalanib, zarrachalarning solishtirma 
zaryadini aniqlash mumkin. Lekin bu yo’l bilan liofob kolloidlarning elektr 
o’tkazuvchanligini aniqlash qiyin. 
Tayanch iboralar 

Elektro-kinetik hodisa. Qo’sh elektr qavat. Adsorbsion qavat. Diffuzion 

qavat. Qattiq faza. Eritma. Dzeta-potensial. Elektroforez. Elektroosmos. Mitselyar 
nazariya. Elektr o’tkazuvchanlik.