Elektroensefalografiya (elektro va yun bosh miya va grafiya) bosh miya faoliyatini tekshirish usuli; bosh miyaning bioelektrik faolligini elektroensefalograf vositasida yozib olish

Elektroensefalografiya

Elektroensefalografiya (elektro... va yun. bosh miya va... grafiya) — bosh miya faoliyatini tekshirish usuli; bosh miyaning bioelektrik faolligini elektroensefalograf vositasida yozib olish. Bosh miyada sodir boʻladigan bioelektrik faol harakatlarni yozib olish mumkinligi va uni klinik ahamiyatini ilk marta nemis psixiatri Gans Berger aniklagan.

Miya ham oʻz faoliyatida, xuddi boshqa aʼzo va toʻqimalar singari, juda kichik elektr yurituvchi kuch (e.yu.k.) hosil qilib turadi. Uni elektroensefalografda qayd etish mumkin. Buning uchun tekshirilayotgan odam boshiga plastinkasimon elektrodlar qoʻyilib, ular apparatga ulanadi, apparat miyaning biopotensiallarini yozib boradi.
Bemor boshiga elektrodlarni oʻrnatish sxemasi turlicha, eng qulayi bu Yuing usuli boʻlib, unda 12 elektrod ishlatiladi. Har xil chastotali toʻlqinlar, turli faza va amplitudalarni aks ettiruvchi egri chiziq — elektroensefalogramma (EEG) miyaning murakkab tuzilishidagi xususiyatlar, bosh miya poʻstlogʻidagi neyron va sinapslarnshk funksional holatiga qarab har xil koʻrinishda boʻladi. E. miyani nafaqat fiziologik, balki patologik holatlarini ham qayd qilishi mumkin.
Zamonaviy E. apparatlari koʻp kanalli (koʻp tarmokli) boʻlib, uning har bir kanali mustaqil kuchaytirish, filtrlash bloki (keraksiz toʻlqinlardan tozalash uchun va boshqalar), bosh miyaning barcha qismlaridan keragini tanlash uchun toʻplash (kommutator) bloki va oʻziyozar (siyohli) gʻaltakli galvanometr bilan taʼminlangan
Hozirgi elektroensefalograf apparatlari 8—24, baʼzan 32 kanalli boʻlib, klinik diagnostikada 8 yoki 16 kanalligidan foydalaniladi; tekshiruv oʻtkaziladigan xona yorugʻ va tovushdan himoyalangan, tekshiruvchi yoki bemorga hech qanday taʼsirotlar xalal bermaydigan boʻlishi kerak. Shuningdek, uni bemorga (mijozga) mutlaqo bezarar va ogʻriqsiz ekanligi ham tushuntirilishi lozim.
Maʼlumki bosh miya biopotensiallari juda kichik, shu bois uni yozib olishda kuchli elektron kuchaytirgich (usilitel) zarur boʻladi.
E.ni monopolyar va biopolyar usullarda yozish hamda uni xohlagan kombinatsiyada amalga oshirish mumkin.

E. jarayonida turli funksional qoʻzgʻotish usullarini qoʻllash mumkin, bu sunʼiy qoʻzgʻotish bosh miyani faollashtirib, ayrim yuzaga chiqmayotgan "toʻlqinlarni" jonlantiradi, bu "chaqirilgan" elektrotoʻlqinlar orqali tegishli kasallikni aniqlasa boʻladi.

E. yozish paytida bemorni yoshi, umumiy ahvoli hamda kasallikning kelib chiqishi va boshqalar koʻpgina holatlarga ahamiyat berish lozim. E. shifokorga muhim maʼlumot berishiga qaramay, uni barcha klinik tekshirishlarga qoʻshimcha diagnostika usuli deb qarash mumkin.
Inson miyasi murakkab tuzilishdir. Bu erda asabiylashuvning markazlashuvi amalga oshirilayotgani, hissiy organlardan kelgan barcha impulslar qayta ishlanishi va harakatni bajarish uchun javoblar shakllanadi.
Ba'zida miyaning noto'g'ri ishlashini boshlaydi. Miya ichidagi patologik markazlashuv mavjudligiga shubha qilish oson emas. Ultratovush, EHM kabi tashhis qo'yishning odatdagi usullari doimo uning ishi haqida to'g'ri fikr bildirmaydi. Bunday holatlarda elektroansefalogrammani olib tashlashni amalga oshirish kerak - miyadagi rasm. Miya to'lqinlarining shakllanishi elektroansefalografiya bilan bog'liq.Bu nima?
Elektroensefalografiya bugungi kunda elektrofizyologiyaning muayyan tarmog'i sifatida tushuniladi, u miyaning va uning alohida qismlarining elektr faoliyatini o'rganadi. O'lchov turli joylarda bosh terisiga qo'llaniladigan maxsus elektrodlar yordamida amalga oshiriladi. Miyaning elektroansefalografiyasi asab hujayralari faoliyatidagi kichik o'zgarishlarni aniqlay oladi, bu esa neyroxirik kasalliklarni tashxislashning boshqa usullaridan ustunlik darajasini belgilaydi.
Miyaning faoliyatini qayd etish natijasida elektroansefalografiya - "oniy tasvir" yoki egri hosil bo'ladi. Unda miya faoliyatining barcha sohalarini aniqlab olishingiz mumkin, bu muayyan to'lqinlar va ritm bilan namoyon bo'ladi. Bu ritmlarni yunon alifbosining harflari bilan belgilash odatiy holdir (ular kamida 10 ta ritmni ifodalaydi). Ularning har biri miyaning faoliyati yoki uning ma'lum bir qismini ifodalovchi aniq to'lqinlarni o'z ichiga oladi.
Miya elektrostatikasini o'rganish 1849 yilda, mushak yoki asab tolasi singari , elektr impulslarini ishlab chiqarishga qodir ekanligini isbotlaganidan boshlangan.
1875 yilda ikki mustaqil olim (Danilevskiy Rossiyada va Angliya Katonida) miyada elektrofizyologik faollikni o'lchashni ta'minladi (tadqiqot doglarda, quyonlarda va maymunlarda o'tkazildi).
Elektroensefalografiya asoslari 1913 yilda Vladimir Vladimirovich Pravdich-Neminskiy dastlabki elektroensefalogrammasini itning miyasidan qayd etishga muvaffaq bo'ldi. U birinchi marta "elektrokerebrogram" atamasini taklif qildi.
Inson ansefalogrammasida birinchi marta 1928 yilda nemis olimi Xans Berger tomonidan qayd etilgan. U muddatni elektroensefalogramma deb nomlashni taklif qildi va 1934 yildan beri Berger ritmining mavjudligi tasdiqlangach, uslub o'zini kengaytirdi.
Biopotentsiallarni miyadan qayd etish elektroensefalograf deb ataladigan asbob yordamida amalga oshiriladi.
Odatda, miya tomonidan hosil bo'lgan biokarqatlar juda zaif va ularni tuzatish qiyin. Va bu holda elektroansefalografiya qutqarishga erishadi. Yuqorida aytib o'tilgan narsalar. Elektroensefalograf yordamida bu potentsiallar apparat orqali o'tayotganda aniqlanadi va kuchayadi.
Olingan signalni qog'ozga yozib olish yoki keyingi tekshirish uchun elektron ko'rinishda (kompyuterlashgan elektroensefalografiya) saqlash mumkin.
Yozuv o'zi "nol" potentsialga nisbatan amalga oshiriladi. Odatda, quloq yo'li bilan yoki biologik oqimlarni chiqaradigan temporal suyakning mastoid jarayoni bilan olinadi.
Impulslar maxsus sxemalar bo'yicha boshning sirtiga qo'yilgan elektrodlar orqali qayd etiladi. Eng ko'p ishlatiladigan sxema 10-20.
Elektrodlarni joylashtirishda ushbu sxema standart hisoblanadi. Ular bosh terisiga quyidagi tartibda taqsimlanadi:

• 
  Avvalo, burun ko'prigi va oksiputni bog'laydigan chiziq aniqlanadi. U 10 ta teng segmentga bo'linadi. Birinchi va oxirgi elektrodlar liniyaning birinchi, oxirgi, o'ninchi qismlariga to'g'ri keladi. Boshqa ikkita elektrod dastlabki ikkita elektrodga nisbatan boshida hosil qilingan chiziq uzunligining 1/5 qismiga teng bo'lgan masofada joylashgan. Beshinchisi, o'rtada o'rnatilganlar o'rtasida joylashgan.
  
• 
  Shartli ravishda tashqi eshitish kanallari o'rtasida yana bir chiziq hosil bo'ladi. Sensorlar ikkala tomonga (ikkala yarim sharning), ikkinchisi vertexda o'rnatiladi.
  
• 
  Oksiput va burunning ko'prigi o'rtasidagi o'rta chiziqqa parallel ravishda yana to'rtta satr mavjud: o'ng va chap parazografik va temporal. Ular "quloq" liniyasi bo'ylab o'rnatilgan elektrotlar orqali o'tadilar. Qatorlarga ko'ra elektrodlar (5 - parazaggital va 3 - temporal) o'rnatilgan.
  

Odatda, kompyuterlashgan elektroensefalografiya har bir bemorning ma'lumotlar bazasini yaratish uchun kompyuterda natijalarni qayd etishni o'z ichiga oladi. Olingan ma'lumotlarni aniqlash natijasida ikkita turning ritmik osilishlari shakllantiriladi. Odatda ular alfa va beta to'lqinlari deb ataladi. 
Birinchisi odatda dam olish sharoitida aniqlanadi. Ular 50 mV kuchlanishli va ma'lum bir marom bilan ifodalanadi - 10 sekundgacha.
Elektroensefalografiya uyqusi beta-to'lqinlarning ta'rifiga asoslanadi. Alfa tabiatining to'lqinlaridan farqli o'laroq ular kattaligi kichik va u uyg'oqlik holatida yuzaga keladi. Ularning chastotasi sekundiga 30 ga yaqin, kuchlanish esa 15-20 mikrovoltgacha. Ushbu to'lqinlar odatda uyg'onish holatida oddiy miya faoliyatini ko'rsatadi.
Klinik elektroensefalografiya bu to'lqinlarni aniqlashga asoslanadi. Har qanday og'ish (masalan, alfa to'lqinlarning tashqi ko'rinishdagi ko'rinishi) ba'zi patologik jarayonlar borligini ko'rsatadi. Bundan tashqari, ensefalogrammada patologik to'lqinlar - teta to'lqinlari, tepalik to'lqinlari yoki ularning tabiatidagi o'zgarish - spiky komplekslarning ko'rinishi ko'rinishi mumkin.
Tadqiqotning dastlabki sharti - bemorning harakatchanligi. Elektroansefalografiya bo'yicha faoliyatni bajarishda interferentsiya yuzaga keladi, bu esa o'z navbatida to'g'ri dekodlash bilan xalaqit beradi. Bolalarda bunday aralashuvning mavjudligi muqarrar.
Bundan tashqari, bolalarda va elektroensefalografiya mashqlarida o'zi uchun qiyinchiliklar mavjud. Bola uchun tushuntirish juda qiyin va uni elektrotlar bilan dubulg'a kiyishga har doim ham ishontirish mumkin emas. Bu bolalarda vahima paydo bo'lishiga olib kelishi mumkin, bu esa natijalarni mutlaqo o'zgartirishi mumkin. Shuning uchun ota-onangizni bolangizni elektrodlarni biron-bir tarzda berishga undashingiz kerakligi haqida ogohlantirishingiz kerak.
Tadqiqot davomida, odatda, hiperventilatsiya va fotostimulyatsiya bilan namunalar qo'llaniladi. Ular miyada mo''tadil toza bo'lmagan ba'zi kasalliklarni aniqlashga imkon beradi.
Tadqiqotdan oldin tavsiya etilmaydi va ba'zida miyaga ta'sir qiluvchi har qanday dori-darmonlardan foydalanish taqiqlanadi.
Ushbu tadqiqot qaysi holatlarda tavsiya etiladi?
Elektroensefalografiya usuli quyidagi hollarda ko'rsatiladi:

• 
  Agar o'z-o'zidan bexushlikning anamnezi mavjud bo'lsa.
  
• 
  Uzoq vaqt davomida dorilarni qabul qilish bilan to'xtamaydigan bosh og'riqlar mavjud.
  
• 
  Xotira va e'tibor buzilganda.
  
• 
  Uyqusizlik va uyquga ketish va uyg'onish bilan bog'liq muammolar.
  
• 
  Bolalarning aqliy rivojlanishini rivojlanishida gumon qilinayotganda.
  
• 
  Bosh aylanishi va charchoq.
  

Yuqorida aytib o'tilganlarga qo'shimcha ravishda, elektroensefalografiya sizga dori yoki fizioterapiyaning ayrim shakllarini olgan bemorlarda davolanish natijalarini kuzatish imkonini beradi. 
Usul epilepsiya, miya shishi, miya to'qimalarining yuqumli kasalliklari, trofik kasalliklar va miya to'qimalariga qon ta'minoti kabi kasalliklarning mavjudligini aniqlash imkonini beradi.
Bolalardagi elektroensefalografiya, Down sindromi, serebral falaj, aqliy zaiflashishi bilan tashxislanadi.
Jarayonning o'zi amalda hech qanday ziddiyatga ega emas. Uning xulq-atvorini cheklab qo'yishi mumkin bo'lgan yagona narsa - bu keng tarqalgan jarohatlarning boshida, o'tkir infektsiyali jarayonlar yoki operatsiya vaqtida davolanmagan postoperatif suturelarda mavjud bo'lishi .
Ehtiyotkorlik bilan miyaning bevosita elektroensefalografiyasi aqliy zo'ravonlik bemorlarda amalga oshiriladi, chunki apparati paydo bo'lishi ularni g'azabga keltirishi mumkin. Bunday bemorlarni bostirish uchun trankvilizatorlar AOK qilish kerak, bu jarayonning mazmunli jihatini sezilarli darajada kamaytiradi va noto'g'ri ma'lumotlarga olib keladi. 
Agar iloji bo'lsa, dekompensatsiyalangan kardiovaskulyar kasalliklarga chalingan bemorlarni operatsiya qilish kerak. Agar ko'chma elektroansefalograf mavjud bo'lsa, unda bemorni diagnostika xonasiga olib bormaslik yaxshiroqdir.
Afsuski, elektroensefalografiya kabi diagnostika usuli mavjudligi hammaga ma'lum emas. Nima bo'lsa ham - har bir kishi o'z xatti-harakatlari haqida shifokorga murojaat qilmasligi sababli kamroq odamni biladi. Lekin behuda, chunki bu usul miyaning potentsialini qayd etishda juda sezgir. To'g'ri olib borilgan izlanishlar va olingan ma'lumotlarning to'g'ri talqin qilinishi bilan miya strukturalarining funktsional imkoniyatlari va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan patologik jarayonning mavjudligi to'g'risida to'liq fikr yuritish mumkin. 
Bu yosh bolalardagi aqliy rivojlanishdagi gerilemenin mavjudligini aniqlashga imkon beruvchi bu usul (garchi bolalarda miyaning potensiali kattalarnikidan farq qiladigan bo'lsa, unga o'zgartirish kiritish zarur).