Elektroliz, katod va anodda boradigan jarayonlar. Tuzlarning suyuqlanmasi va eritmalar

Faradayning elektrolizning birinchi qonuni: elektroliz jarayonida elektrodga cho'kilgan moddaning massasi shu elektrodga o'tkazilgan elektr miqdoriga to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir. Elektr miqdori elektrod yuzasidan o'tadigan umumiy elektr zaryadni bildiradi.^[1]Formula bilan ifodalanadi: �=��  , bu yerda �  elektrokimyoviy ekvivalent.

Faradayning elektrolizning ikkinchi qonuni: ma'lum miqdordagi elektr (elektr zaryadi) uchun kimyoviy element yoki moddaning massasi^[2]. elektrod element yoki moddaning ekvivalent massasiga to'g'ridan-to'g'ri proportsionaldir. Kimyoda umuman moddaning Ekvivalent massasi uning molyar massasi boʻlib, modda ishtirok etadigan kimyoviy reaksiyaga qarab butun songa boʻlinadi; bu holda ekvivalent ionning ajralishi paytida hosil bo'lgan moddaning molyar massasi bo'lib, ionlarning zaryadlari yig'indisiga bo'linadi (elementar birliklarda o'lchanadi), natijada ushbu moddaning molekulasi yoki atomi hosil bo'ladi. Elektrodda atomik moddaning chiqarilishida ekvivalent uning atom massasi ionining zaryadiga bo'linadi (shuningdek qarang: Elektrokimyoviy ekvivalent).

Matematik yozilishi
Faraday qonunlarini quyidagi formula sifatida yozish mumkin:
� = (��)(��),bu yerda:

• 
  �  - elektrodga yotqizilgan moddaning massasi,
  
• 
  �  - materiyadan o'tadigan umumiy elektr zaryad
  
• 
  �=96485.332  C mol⁻¹ - Faraday doimiysi,
  
• 
  �  - ionning molyar massasi (Masalan, mis ionining molyar massasi Cu+  = 63,5 g/mol),
  
• 
  �  — moddaning valentlik soni ionlars (har bir ionda ortiqcha yoki etishmayotgan elektronlar soni)
  

Eng oddiy holatda doimiy tok ishlatiladi va elektroliz jarayonida umumiy elektr zaryadi (tizimdan o'tgan) quyidagicha: �=��  , bu massa uchun ifodaga olib keladi :

� = (���)(��) , bu yerda joriy oʻlcham �  amper va zaryad birligi �  kulon (boshqacha aytganda, amper-sekundlar). Amaliy maqsadlarda siz boshqa zaryad birliklaridan foydalanishingiz mumkin, masalan, amper-soat (3600 C ga teng), ammo bu holda siz tegishli multiplikatorni kiritishda ehtiyot bo'lishingiz kerak (umuman olganda, boshqa jismoniy birlik tizimlaridan foydalanganda bo'lgani kabi) , masalan SGS, bu erda Faraday doimiysining raqamli qiymati, albatta, boshqacha bo'ladi).

Xulosa
Elektrolizdan foydalanib, ko’pchilik metallar (Na, K, Ca, A1, Ag, Cu, Au, Ni) olinadi. Boshqa usullar bilan olingan metallar yuqori tozalikda (99,99%) olish uchun elektroliz usuli bilan elektrorafinatsiya qilinadi. Bu asosan "eruvchan anod" usuli bilan amalga oshiriladi.
Cho’yan, po’lat va boshqa qotishma xamda metallarning sirti korroziyaga chidamli metallar bilan qoplanadi, Masalan: nikel, kumush va oltin bilan qoplanadi. Bu jarayonlar galvanostegiya va galvanoplastika deb ataladi.
Turli qiyin yasaladigan detallar, siluetlar, nishonlarning qoliplari ganch, plastmassa, grafitlardan yasalib, ularga manfiy zaryadli tok berib (katod) elektrolit suyuqlanmasi eritmasiga tushirib qo’yiladi. Malum vaqtdan so’ng qolip sirtiga metall ajralib chiqishi tufayli ayni shakldagi detal olinadi.
Elektroliz usuli bilan C12, O2, H2 kabi metallmaslar xam olinadi, kimyo sanoatining bu moddalarga bo’lgan ehtiyojining ma’lum qismi shu usul bilan ta’minlanadi.
Agar eritmada kislorodsiz kislotalarning anionlari; Cl- , Br- J-, lar bilan birga H2O — molekulalari mavjud bo’lsa, anoda avval kislorodsiz kislota anionlari oksndlanadi.
Agar eritmada kislorodli kislota anionlari: SO42-, SO32-, PO43-, NO3- bo’lsa, bu anionlarning oksidlanish potensiallari suv molekulasining oksidlanish potensialidan katta bo’lgani uchun anodda avval (dastlab) H2O molekulalari oksidlanadi.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   https://uz.wikipedia.org/wiki/Faradey_qonunlariF
   
2. 
   https://uz.wikipedia.org/wiki/Elektroliz
   
3. 
   https://azkurs.org/16-mavzu-elektroliz-tuz-eritmalari-va-suyuqlanmalari-elektroli.html
   
4. 
   https://fayllar.org/elektroliz-jarayoni-elektr-toki-tasirida-suyuqlanma-yoki-eritm.html