Elektromanfiylik, Kimyoviy bog`ning asosiy xususiyati va bog`ning hosil bo`lish mexanizmi. Kimyoviy bog`ning asosiy turlari,ion, kavalent,donor-aksiptor,vodorod,metallar Reja

Aim.Uz

Elektromanfiylik, Kimyoviy bog`ning asosiy xususiyati va bog`ning hosil bo`lish mexanizmi.Kimyoviy bog`ning asosiy turlari,ion, kavalent,donor-aksiptor,vodorod,metallar

Reja:1.Kimyoviy bog`ning asosiy tavsiflari. Kimyoviy bog`lanish turlari.

2.Molekulalararo ta`sir turlari. atom orbitallarining gibridlanishi.

3.Molekulaning dipol momenti.Molekulalararo ta`sir turlari.

Har qanday kimyoviy modda – atomlar va ularning birikishidan hosil bo`lgan kristallar, molekulalar va ionlardan tashkil topgan materiyadir.bo’larda atomlar bir-birlari bilan Ma`lum turdagi bog`lanishlar vositasida birikadilar. Bu bog`lanishlar yuzaga kelish mexanizmi, tabiati, ularda ishtirok etuvchi zarrachalar turlariga ko`ra bir necha xil bo`ladi.

Kimyoviy bog`lanishlarga va ul;arning hosil bo`lishiga atomlarning elektron ruzilishi no`qtai nazaridan qarash lozim. Chunki kimyoviy big`lanishlarning hosil bo`lishida ishtirok etuvchi asosiy vosita – elektronlar va elektron bo’lutidir. Umuman har qanday kimyoviy bog`lanish o`zaro birikuvchi atomlar (va tashqaridan oldingi) elektron qavatdagi bir yoki bir necha elektron bo’lutklarining yadrolar o`rtasida qayta taqsimlanishi (bir-birini o`zaro qoplashi) natijasida hosil bo`luvchi ko`p yadroli va ko`p elektronli sistemadir.

Kimyoviy bog`lanishlarning asosoy tavsifnomalari qatoriga kimyoviy bog`lanish energiyasi , bog`lanish uzunligi, bogl`r orsidagi burchak(vqalent burchagi) va bog`lanish tartibi kiradi.

Bog`lanish energiyasi.Kimyoviy bog`ni uzish uchun zarur bo`lgan ehg kam energiya miqdori bog`klanish energiyasi deyiladi. U E bilan belgilanib, kJ/mol va kkal/mol da o`lchanadi.

H₂ – molekulasidagi H – H bog`lanish energiyasi E<sub>H2</sub> = 436kJ/mol. Ikki atomli molekulalarda bog`lanish energiyasi shu molekulani atomlarga parchalanish (dissotsilanish) energiyasiga teng. Agar molekulada ikkiva undan ortiq kimyoviy bog`lanish mavjud bol`sa, har bir bog`lanish energiyasi qiymati umuman molekulaning parchalanish energiyasi bog`lanishlari soniga bo`lib hisoblanadi. CH<sub>4</sub> – molekulasining parchalanish energiyasi 1649kJ/mol ga teng. Bu molekulada 4 ta C – H bog`lanbish bor. Har bir bog`ning energiyasi

E_{(C - H)} = D/4 = 1649/4 = 412,25 kJ. Bo`ladi.

Boglanish energiyasi qanchalik katta bo`1sa, bog` shunchalik barqaror bo`ladi. Bog`lanish energiyasining qiymati o`zaro birikuvchi atomlarning tabiatiga, bog`lanish turi va tabiatiga bog`liq bo`ladi.

Big`ning uzunligi.Kimyoviy bog`ning uzunligi r – harfi bilan belgilanib, Ả da o`lchanadi.

Bog`ninguzunligi deb, kimyoviy big`lanishning hosil bo`lishida ishtirok etgan atomlar yadrolari o`rtasidagi masofaga aytiladi. Vodorod molekulasidagi H – H bog`ning uzunligi r<sub>(H-H)</sub> = 0,074 nm (14 - rasm) . Kimyoviy bog`lanishlar soni ortishi bilan bir hil element atomlari hosil qilgan bog`ning uzunligi qo`yidagicha o`zgaradi.:

H ₃C - C ₃H da r _c-c = 0,154 nm

H ₂C = C ₂H da r _c-c= 0,135 nm

H C ≡ C H da r _c-c= 0,121 nm ga teng.

Valent burchagi. Kimyoviy bog`lanishlar orasidagi burchak, valent burchagi deyiladi. Agar H <sub>2</sub>O molekulasi olib qaralsa, H _ O bog`i bir-biriga nisbatan 104,5 ⁰ burchak ostida joylashadi va molekula burchaksimon tuzilishga ega bo`ladi. CH<sub>4</sub> molekulasida bog`lar orasidagi burchak, 109,5 ⁰

Bog`lanish tartibi.O`zaro kimyoviy bog` hosil qilgan atomlar orasida hiosilbo`lgan bog`lanishlar soni bo`lib, birlamchi, ikkilamchi(qo`shbog`) , uchlamchiu (uchbog`) va ba`zi hollarda to`rtlamchi bohg`lanish mavjud bo`ladi.Bog`lanishlar tartibi ortishi bilan bog`ning barqarorligi ortadi, uzunligi qisqaradi.