Elektron biznesdagi tovar va xizmatlarning xususiyatlari 1

Internetdagi moliyaviy tizimlar. Internet-banking: 
konsepsiya, bank xizmatlar bozori, afzalliklari. 
Internet-banking – bu mijozlarning depozit hisobvaraqlarini, 
jumladan bank kartalariga ochilgan hisobvaraqlarini, internet 
orqali boshqarish huquqini beruvchi tizimdir. Bu xizmat turi 
mijozning masofadan bank bilan bog‘langan holda real vaqt 
davomida to‘lovlarni o‘tkazish uchun mo‘ljallangan tizimdir. 
Foydalanuvchi tizimga veb-brauzer orqali qiradi. Internet-
banking tizimi bankning veb-serverida joylashtiriladi. 
Foydalanuvchi bankning veb-saytida barcha o‘z ma’lumotlari 
(to‘lov hujjatlari va hisobvaraqlardan ko‘chirmalar)ni ko‘rib 
chiqish imkoniyatiga ega. 
Internet-banking xizmati orqali mijoz o‘z ish joyida yoki 
boshqa o‘ziga qulay sharoitda: 

to‘lovlarni o‘tkazish; 

to‘lov o‘tishi bosqichlarini kuzatish; 

barcha hisobotlarni olish kabi amaliyotlaridan istalgan 
vaqtda foydalanish imkoniyatini yaratadi. 
Internet-banking orqali mijoz o‘z ish joyidan internet orqali 
bank saytiga ulanib, o‘z hisobraqamiga tushayotgan pullarni 
ko‘rishi va pul o‘tkazmalarini tayyorlab bankka uzatishi 
mumkin bo‘ladi.
O`zbekistonda Internet-bankingni rivojlantirish 
istiqbollari Internet-banking foydalanuvchilarining yuqori o`sish 
dinamikasi bilan belgilanadi. Ammo, agar bugungi kunda 
mamlakatimizda 7,1 milliondan ortiq abonent Internet 
foydalanuvchisi bo`lsa, u holda Internetbankingning qamrovi atigi 
0,3 foizni tashkil etadi, rivojlangan mamlakatlarda bu ko`rsatkich 
o`rtacha 40-50 foizni tashkil etadi.

---

O'zbekiston Respublikasining elektron tijorat sohasidagi 
huquqiy asoslari
Elektron hujjat aylanishining huquqiy asosi O'zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasi hisoblanadi 
• O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi;
• "Axborotlashtirish to'g'risida" gi O'zbekiston Respublikasining 
Konstitutsiyasi;
• "Telekommunikatsiyalar to'g'risida"; 
• "Elektron raqamli imzo";
• "Elektron tijorat";
• "Elektron to'lovlar to'g'risida";
• "Elektron va mashina dastgohlari va bazalari uchun huquqiy 
organ dasturi to'g'risida";
Xalqaro savdo (Yunistrol) huquqi bo‘yicha OON komissiyasi, 1996 
yilda "Elektron tijorat to‘g‘risida" qonun qabul qildi. Bu qonun 
o‘zida shartnomalarning yuridik kuchi bilan bog‘liq bo‘lgan, 
shartnoma originali va nusxalari bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarni 
hal etish modelini aks etadi. 1999 yilda elektron imzolarni ishlatish 
uchun huquqiy asoslari direktivasi qabul qilingan. Bu elektron tijorat 
sohasidagi Yevropa va xalqaro huquqlarning shakllanishidagi 
navbatdagi qadam bo‘ldi, chunki u elektron tijorat sohasidagi 
kelajakdagi rivojlanishi va mukammallashuvining asosiy 
yo‘nalishlarini ko‘rsatib beradi. 
Direktivada raqamli imzoni yaratish uchun ishlatiladigan belgilarga 
bo‘lgan talablar shakllantirilgan. Bundan tashqari shartnomani 
qo‘llagan tomonning imzosi va uning elektron nusxasining muvofiq 
kelish - kelmasligini aniqlashga yordam beruvchi sertifikat nomli 
hujjat ko‘zda tutiladi.

---