Elektronika asbobsozlik
Monoxromatorning tuzilishi va ishlash prinsipi
Download 1.01 Mb. Pdf ko'rish
|
signallarni sinxron detektorlash usuli yordamida qayd qilishni organish
|
2.3. Monoxromatorning tuzilishi va ishlash prinsipi.
Eksperimental qurilmada spectral chiziqning intensivligini o’lchash uchun yoki polosalarni spektrning ma’lum qismidan nurlanishni ajratish kerak. Buning uchun biz monoxromatordan foydalanamiz, bitta liniyani yoki nurlanishning qisqa o’tkir spektral qismini ajratish uchun qo’llaniladi. Monoxromatorda dispersiya va yorug’likning sochilish darajasi uning texnik ishlash shartidir.dispersiya xar doim nm/mm da keltiriladi, qachonki shel kengligi millimetrlarda ifodalansa. Monoxromatorni tanlashda sochilgan yorug’likdan xosil bo’ladigan xalaqit beruvchilarni kamaytirish uchun yorug’likni sochish darajasi past bo’lishiga e’tibor qartish kerak. Bundan monoxromator kuchsiz yorug’lik oqimini o’lchash imkoniyatini oshirish uchun yuqori selektivlikka ega bo’lishi kerak. Asosan monoxromatorlarda shel kengligi doimiy o’zgaradigan, ikkita sheldan: kirish va chiqishdan iborat bo’ladi. Monoxromator orqali o’tayotgan yorug’lik intensivligi shell kengligi kvadratiga taxminan proportsionaldir.Demak ancha keng shel signalning va shu o’rinda signal/shum ni ham oshishiga olib keladi. Kichik shel ajrata olish qobilyatini oshiradi lekin intensivlikni kamayishiga olib keladi. Monoxromatorlar spektrning optik butun sohasida qo’llaniladi. Bulardan ko’proq tarqalgan turi ishchi sohasi ko’rinuvchi va ultrabinafsha sohasiga mo’ljallangan monoxromatorlardir. Chiziqli dispersiyasi va ajrata olish qobiliyati 30
turli bo’lgan monoxromatorlar ishlab chiqariladi. Monoxromatorlarning bu kattaliklari bir birlikka teng yoki juda yaqin. Spektr qismining spectral kengligi monoxromator bilan belgilanadi, qurilmaning shel kengligiga va chiziqli dispersiyasiga bog’liq. Bu qurilmada shel kengligini kamaytirish spektrning belgilangan qismi torayadi va uni ko’proq monxromatik qilishini olish mumkin, uni ajrata olish qobiliyatini chegaralaydi. Haqiatdan , spectral chiziqning difraktsion kengligiga nisbatan chiqish sheli kengligi maqsadga muvofiq bo’lmay qoladi. Xattoki bunday qisqa shel yaxlit spektrning ham dastaning monoxromatikligini oshirmaydi, difraksiya tufayli og’ish u orqali o’tayotgan nurning hammasi spektrning qo’shni qismiga teng. Juda qisqa shel yorug’lik oqimi intesivligini yorug’likni qabul qilgichga tushayotgan yorug’likning juda kamligi monoxromator ajrataolish qobiliyatidan to’liq foydalanishga doimo yo’l qo’ymaydi. Monoxromator ajrataolish qobiliyatidan to’liq foydalanish faqat yorug’likni qabul qilgichning katta sezgirligida foydalanish mumkin. Yorug’lik oqimi dastasining maksimal monoxromatikligi qachonki kirishning goiometrik tasviri chiqish sheliga teng bo’lganda kuzatiladi. Jumladan, monoxromatorda ikkita shel bir xil bir birlikka teng oshirish kerak. Shuning uchun qurilmada o’tish spektrini o’lchashda kirish va chiqish shellari bir xil bo’ladi. Analiz qilinayotgan moddaning qaytarish va o’tish spektrlarini olishda doimo etarlich keng soha olinadi. Ko’pchilik monoxromatorlarda spektrning uzluksiz razvertkasi hisobga olinadi. Prizmasi yoki reshetkasining burilishi rezvertka tezligini o’zgartirish imkonini beruvchi reduktor orqali elektr motor bilan amalga oshiriladi. Demak, chiqish shelidagi va yorug’likni qabul qilgichga spektrning hamma yangi qismlari ketma-ket tushadi. Har bir to’lqin uzumligi uchun qayd qiluvchi qurilma yorug’lik intensivligini o’lchaydi va signalni yozuvchi kompyuterga uzatadi.
|
