«Электроника ва автоматика» факультети «Ишлаб чиқариш жараёнларини автоматлаштириш»кафедраси

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ИСЛОМ КАРИМОВ НОМИДАГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТЕХНИКА УНИВЕРСИТЕТИ
«Электроника ва автоматика» факультети


«Ишлаб чиқариш жараёнларини автоматлаштириш»кафедраси

«Соҳанинг технологик ўлчашлари ва асбоблари»

фанидан

МУСТАҚИЛ ИШИ

Мавзу: Моддалар сарфини ўлчашнинг замонавий усуллари ва воситалари

Бажарди: S28-19-гуруҳ талабаси:
Абдуалиев Ш
Текширди: асс. Ортиқов Э.Э.

Тошкент - 2021

МУНДАРИЖА

	Моддалар сарфини ўлчашнинг замонавий усуллари ва воситалари……………………………………………................	3
	Газсимон моддалар миқдорини ўлчаш учун диафрагмали, ротацион ва барабанли ҳисоблагичлар ……………………….	5
	Суюқлик оқимининг характери ва қувурдаги Вентури соплоси ………………………………………………………….	7
.	Ултротовушли доплер сарф ўлчагичнинг ишлаш принциплари……………………………………………………….	9
	Микропроцессорли оммавий сарф ўлчагич……………………	12
	Фойдаланилган адабётлар……………………………………..	17

Моддалар сарфини ўлчашнинг замонавий усуллари ва воситалари
Тузилмавий шакллари ва ҳаракат режимларининг хилма – хиллиги билан фарқланувчи, мураккаб ва таркиби бўйича ўзгарувчи газли, суюқ (сув, нефть, конденсат) ва қаттиқ (қум ва бошқа механик қоришмалар) фазалар аралашмасидан иборат модданинг сарфланиши ўлчанаётганда бундай оқим сарфини олдиндан сеперациясиз ўлчаш мураккаб илмий – техник муаммо ҳисобланади. Ҳатто сеперацион воситалари ҳам кам самарали бўлган ҳолларда ҳам юқори газ омилига эга юқори тезликли оқимларни ўлчашда алоҳида қийинчиликлар вужудга келади.
С арфларни ўлчаш (расходаметрия) соҳасида ўтказилган кўп йиллик тадқиқотлар мазкур муаммони ҳал этиш йўлини таклиф этишга имкон беради. Ўлчашнинг ишлаб чиқилган ва патент олган янги спектрометрик услуби асос бўлиб хизмат қилди. У юқори газли омилли юқори тезликли оқимлар шароитида самаралидир. Бу услуб махсулотни йиғишнинг трубопровод тизимида флуктуацион жараённинг (босим флуктуацияси) спектрал фазаларнинг оқимда сарфланиши тўғрисидаги ахборот манбаи сифатида фойдаланишга асосланади.
Спектрометрик услубнинг асосий ғояси шундан иборатки, бунда фазалар сарфини кўп фазали оқимда флуктуацион жараённинг қуввати спектрининг частотавий компонентлари бўйича ҳисоблашдир. Босим флуктуациясини ҳисоблаш махсус оқимни ўлчаш ўзгарткичи билан амалга оширилади (1– расм).
Ўлчаш ўзгарткичининг асосий элементлари махсус 1 конструкцияли тораювчи қурилма кўринишидаги оқим шакллантиргич ва босим флуктуацияси датчиги ҳисобланади. Тораювчи қурилма қуйидагиларга имкон беради:

• 
  қурилманинг чиқишида фазалар сарфи ўзгаришларининг кенг оралиқларида маълум мунтазам тузилма оқимини шакллантириш;
  
• 
  гидродинамик тизимда қувватнинг частотавий спектрининг берилган ахборот хоссаларига эга флуктуация жараёнини уйғотиш.
  

Ф луктуация жараёнини қайд этиш пьезокерамик сезгир элементли датчик орқали амалга оширилади. Ишланган ўлчаш ўзгарткичидан фойдаланилганда датчикнинг чиқувчи электр сигнали ўзига хос частотавий спектрга эга бўлиб (2– расм), унда турли фазалар сарфининг таъсир соҳалари ажратилиши мумкин.
Хусусан спектрал ташкил этувчиларнинг қуввати асосан, суюқлик (С) ва аралашма сарфига боғлиқ бўлган соҳани ажратиш мумкин. Худди шунга ўхшаш ҳолда газ (Г) таъсир кўрсатадиган ва қаттиқ киришмалар (К) нинг таъсири кўпроқ бўлган соҳаларни ажратиш мумкин. Бундай частота соҳаларида спектрал ишлаб чиқилган ахборот моделлари асосида тегишли фазалар сарфини ҳисоблаб чиқиш мумкин.