Elektronika va radiotexnika kafedrasi

 
 
Differensial kuchaytirgichlar va komparatorlar.
 
Differensial kuchaytirgich 
Differensial kuchaytirgich (DK) ikki tebranish kuchlanishining ayirmasini 
kuchaytiruvchi O‘TKdir. U ko‘priksimon tuzilishga ega bo‘lib, ikkita kirish va ikkita 
chiqish klemmalariga ega. 6.41-rasmda ko‘rsatilgan sxemada ko‘prik R
K1
= R
K2
rezistorlar va T
1
va T
2
tranzistorlardan tashkil topgan. Uning bir diagonaliga E
k
manba 
ulansa, ikkinchisiga - R
H
nagruzka rezistori ulanadi. Agar sxemadagi mos elementlar 
o‘zaro teng bo‘lsa, sistema simmetrik bo‘lib, ko‘prik muvozanatda bo‘ladi. 
6.41- rasm. Differensial kuchaytirgich
Agar kirish signali ta’sir etmasa, E
k
manba ta’sirida R
K1
va R
K2 
rezistorlardan bir 
xil tok o‘tadi (I
K1
 = I
K2
) va T
1
va T
2
tranzistorlar-ning kollektor kuchlanishlari o‘zaro teng 
bo‘ladi: U
K1
=U
K2
. SHuning uchun nagruzka rezistori I va II chiqishlar oralig‘iga ulansa, 
undagi kuchlanish nolga teng bo‘ladi (dreyf yo‘q). Sxemaning bunday holati sokinlik 
rejimi deb ataladi. 
Agar baza toklari hisobga olinmasa R
e
rezistordan o‘tadigan tok I
K1
 + I
K2
ga teng bo‘lib, undagi potensial tushuvi R
e
(I
Kl
+ I
K2
) bazalarda tok bo‘yicha manfiy 
teskari bog‘lanish kuchlanishini hosil qiladi. U tranzistorlarning boshlang‘ich ishchi 
nuqtasini stabil ushlab turadi. Masalan, harorat, manba kuchlanishi va boshqalar 
o‘zgarishi sababli I
K1
 va I
K2 
tok o‘zgarsa, R
e
rezistordagi potensial tushuvi ham o‘zgaradi. 
Bu o‘zgarish har doim bazaga uzatilganda baza kuchlanishi boshlang‘ich o‘zgarishga 
teskari yo‘nalishdagi tok o‘zgarishiga olib keladi. Natijada: 
I
 K1
 + I
 K2
 = const bo‘lib qoladi. 
Kuchaytirgichga signal ta’sir etishini 2 ta xususiy holga ajratish mumkin: 

---

1) Ikkala kirishga son jihatdan teng va bir xil fazali – sinfaz signallar ta’siri; 
2) Ikkala kirishga son jihatdan teng, lekin qarama-qarshi fazali – ayirma yoki
differensial signallar ta’siri. 
Birinchi holda T
1
va T
2
tranzistorlarning baza kuchlanishlari bir xil miqdorga 
o‘zgaradi: ΔU
bl 
= ΔU
62
 = U
kir1 
- U
kir2
. Kollektor toklarining o‘zgarishlari ham o‘zaro teng 
bo‘ladi, SHuning uchun kollektor kuchlanishlari ham bir xil o‘zgarishga uchraydi va I va 
II chiqishlar orasidagi natijaviy kuchlanish nolga teng (sokinlik rejimiga o‘xshash). 
Demak, DK ideal bo‘lsa, undan bir xil fazali – sinfaz signallar o‘tmaydi. 
Ikkinchi holda kirishlarga ta’sir etuvchi signallar qarama-qarshi fazada bo‘lgani 
uchun ΔI
K
kollektor tokining o‘zgarishlari miqdor jihatdan teng bo‘lib, o‘zaro teskari 
fazada o‘zgaradi, ya’ni bazasiga musbat kuchlanish qo‘yilgan tranzistordagi tok kamaysa, 
manfiy kuchlanish qo‘yilgani – ortadi. SHunga ko‘ra kollektor kuchlanishlaridan biri 
ortsa, ikkinchisi kamayadi va ularning miqdori o‘zaro teng bo‘ladi. SHuning uchun 
chiqish kuchlanishi ularning ayirmasiga teng bo‘lib noldan farq qiladi: U