«Электроника ва схемалар 1» фанидан оралик назорат саволлари

Р-n o‘tish toklari. energiyaga ega bo‘lgan ko‘pgina zaryad tashuvchilar (17.1- rasmga qarang) р-n o‘tish orqali qo‘shni sohalarga diffuziya hisobiga r-n o‘tish maydoniga qarama – qarshi ravishda siljiydilar. Ular diffuziya tokini yuzaga keltiradilar. Asosiy zaryad tashuvchilarning р-n o‘tish orqali harakati bilan bir vaqtda, р-n o‘tish ular uchun tezlatuvchi bo‘lib ta’sir ko‘rsatayogan maydon ta’sirida asosiy bo‘lmagan zaryad tashuvchilar ham harakatlanadilar. Asosiy bo‘lmagan zaryad tashuchilar oqimi dreyf tokini yuzaga keltiradi. Tashqi maydon ta’sir ettirilmaganda dinamik muvozanat o‘rnatiladi, ya’ni diffuziya va dreyf toklarining absolyut qiymatlari teng bo‘ladi. Lekin diffuziya va dreyf toklari o‘zaro qarama – qarshi yo‘nalishda yo‘nalganligi uchun, p-n o‘tishdagi natijaviy tok nolga teng bo‘ladi.
Р-n o‘tish sig‘imi. Past chastotalarda р-n o‘tish toki faqat elektron – kovak o‘tishning aktiv qarshiliklari hamda yarim o‘tkazgichning р va n –sohalarining qarshiligi (p_B) bilan aniqlanadi. Yuqori chastotalarda p-n o‘tishning inersiyasi uning sig‘imi bilan aniqlanadi. Odatda r-n o‘tishning ikkita asosiy sig‘imi hisobga olinadi: diffuziya va to‘siq.

19. 
    To’g’rilovchi diod. Volt-amper xarakteristika va parametrlarining temperaturaga bog’liqligi.
    

Yarimo‘tkazgich diod deb bir (yoki bir necha) elektr o‘tishlarga ega ikki elektrodli elektron asbobga aytiladi. Diodlar radioelektron qurilmalarda ishlatilishi va bajaradigan vazifasiga muvofiq tasniflanadilar.
Barcha yarimo‘tkazgich diodlarni ikki guruhga ajratish mumkin: to‘g‘rilovchi va maxsus vazifalarni bajaruvchi. To‘g‘rilovchi diodlar o‘zgaruvchan tokni o‘zgarmas tokka o‘zgartirish uchun qo‘llanadi. To‘g‘rilanuvchi tok shakli va chastotasiga bog‘liq holda ular past chastotali, yuqori chastotali va impuls diodlarga ajratiladi. Maxsus vazifalarni bajaruvchi diodlarda р-n o‘tishlarning turli elektrofizik xususiyatlaridan, masalan, teshilish hodisalaridan, fotoelektrik hodisalardan, manfiy qarshilikka ega sohalari mavjudligidan va boshqalardan foydalaniladi. Maxsus vazifalarni bajaruvchi diodlar, xususan, o‘zgarmas kuchlanishni barqarorlash, optik nurlanishni qayd etish, elektr sxemalarda signallarni shakllantirish va boshqa vazifalarni amalga oshirish uchun qo‘llaniladi.

a) b) v)
19.1-rasm. Yarimo’tkazgich Diod
Yarimo‘tkazgich diodlarning elektr sxemalarda shartli belgilanishi 19.1 а - rasmda, uning tuzilmasi ko‘rinishi b – rasmda keltirilgan. Rasmlarda diodning chiqishlari A va K ko‘rsatilgan bo‘lib, ular diodning elektrodlari deb ataladi. Diodning р – tomoniga ulangan elektrod anod deb, n – tomoniga ulangani esa – katod deb ataladi. Diodning statik VAXi v – rasmda keltirilgan.