«elеktrotеxnika» fakultеti «elеktr mеxanikasi elеktr tеxnikasi va elеktr tеxnologiyalar» kafеdrasi

Nominal rejim. Bu rejimda kuchlanish yuklamaga bog‘liq emas. Transformatorning ikkilamchi chulg‘amini biror yuklama z_2nomga ulaganimizda EYUK ye₂ ta’sirida undan I₂ nagruzka toki o‘ta boshlaydi. Bu tok hosil qilgan magnitlovchi kuch po‘lat o‘zak va havo orqali tutashgan, tarqalgan magnit oqimi Φ_2s ni hosil qiladi (4-rasm). Bu oqim asosiy magnit oqimiga qarama-qarshi yo‘nalgani uchun uni, shuningdek, elektr yurituvchi kuchni ham kuchsizlantirmoqchi bo‘ladi. U holda transformator elektrik muvozanat holatining buzilishiga yo‘l qo‘yiladi. Ammo birlamchi chulg‘amning magnitlovchi kuchi I₁∙w₁ shunday o‘zgaradiki, natijada transformatorning muvozanat holati saqlanib, o‘zakdagi asosiy magnit oqimi F miqdor jihatidan o‘zgarishsiz qoladi. Bu holda magnitlovchi kuchlar muvozanati quyidagicha ifodalanadi:

Demak, birlamchi tokning magnitlovchi kuchi ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’sirini kompensatsiyalaydi. Agar bu ifodaning ikkala tomonini w₁ga bo‘lsak, magnitlovchi kuchlar tenglamasidan toklar tenglamasiga o‘tish mumkin
Bu yerda kattalik ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’si-rini muvozanatlovchi birlamchi tokning tashkil etuvchisi hisoblanadi. SHuning uchun bu kattalik ikkilamchi tok deyiladi. U holda birlamchi tok

YA’ni salt ishlash toki bilan keltirilgan ikkilamchi tokning geometrik yig‘indisiga teng. YUklama toki I₂ noldan boshlab, tok I₁ esa salt ishlash toki I₀ dan boshlab ortadi. Salt ishlash toki nominal tokning I₀ = (2,5 ÷ 10%)∙I_1nom ulushini tashkil etadi. Taxminiy hisoblashlarda deyish mumkin.
YUklama toki I₂ ning o‘zgarishi bilan tok I₁ ning tashqi ta’sirsiz o‘z-o‘zidan o‘zgarishi transformatorning o‘z-o‘zidan rostlanishi deyiladi. Bu holda ikkilamchi zanjirning nagruzka rejimidagi elektr muvozanati tenglamasi Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan

bu yerda ─ ikkilamchi chulg‘am uchlaridagi pasayish; I₂R₂ = ─ ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning aktiv pasayishi; ─ tarqalgan magnit oqimi Φ_2s tufayli induktsiyalangan EYUK.