«elеktrotеxnika» fakultеti «elеktr mеxanikasi elеktr tеxnikasi va elеktr tеxnologiyalar» kafеdrasi

3-Mavzu: Sinusoidal tok elektr zanjirlari.

Reja:

1.Sinusoidal tokni ishlab chiqarish va elektr generatorlar haqida tushuncha.

2.Chastota, davr, faza, boshlangʻich faza va amplituda tushunchalari.

3.Sinusoidal tok va kuchlanishlarning vektor va kompleks sonlar bilan tasvirlash.

4.Rezistor induktiv va sigʻim elementlari ketma-ket ulangan zanjirlarda tok kuchlanishlar.

5. Qarshiliklar va kuchlanishlar uchburchaklari. Kuchlanishlar rezonansi.

1. O‘zgaruvchan elektr toki, bir fazali sinusoidal o‘zgaruvchan tok
Yo‘nalishi va qiymati davriy ravishda o‘zgarib turadigan har qanday tok, o‘zgaruvchan tok deyiladi. O‘zgaruvchan tok vaqt bo‘yicha ma’lum qonun asosida o‘zgarib turadi, ya’ni tokning qiymati vaqtning funktsiyasidir. Sanoatda va turmushda foydalaniladigan o‘zgaruvchan tok, sinusoidal qonun bo‘yicha o‘zgaradigan tokdir. Sinusoidal qonun bo‘yicha o‘zgaradigan EYUK, tok va kuchlanishlar sinusoidal o‘zgaruvchan kattaliklar deyiladi. O‘zgaruvchan tokni quyidagi turlarga ajratish mumkin:



8-rasm: O‘zgaruvchan tokning turlari.


1. vaqt birligi ichida faqat miqdorini o‘zgaradigan o‘zgaruvchan toklar,
2. vaqt birligi ichida ham miqdori ham yo‘nalishi o‘zgaruvchi o‘zgaruvchan toklar,
3. vaqt birligi ichida pulsatsiyalanib o‘zgaradigan o‘zgaruvchan toklar.
4. vaqt birligi ichida sinusoidal qoida bo‘yicha o‘zgaradigan o‘zgaruvchan toklar.
Bu o‘zgaruvchan tokni yuqori kuchlanish bilan uzoq masofalarga uzatish hamda o‘zgaruvchan tokda ishlovchi mashina va apparatlarni (transformatorlar, asinxron va sinxron motorlar)ni ishga tushirishda qo‘llash mumkin.