Elektrotexnikaning nazariya asoslari

3.Ishni bajarish tartibi
1.Rasm-10.3 dagi sxemani yig’ing.
2. Kerakli asboblar:

• V₁va V₂-250V li o'zgaruvchan tok voltmetri;

  
  

• A₁-1A li o'zgaruvchan tok ampermetri;

  
  

• A₂ va A₃-300mA li o'zgaruvchan tok ampermetri;

  
  

• S-turli sig’imli kondensatorlar;

  
  

• L-ferromagnit o'zakli induktiv g’altak;

  
  

• R-reostat.

  
  

3. Kondensator ulanmagan holatda, ferromagnit o'zakli induktiv g’altakni VAX ni oling. Buning uchun induktiv g’altakdagi kuchlanishni noldan boshlab o'zgartirib undagi tokni o'lchab 10.1-jadvalga yozib boring.

4. Butun zanjirni VAX ni oling. Buning uchun kirishdagi kuchlanish (U₁)ni o'zgartirib, tarmoqlanmagan zanjirdagi tok (I)ni, sig’imdagi tok (IS) ni va va induktivlikdagi tok (I_L)ni o'lchab 10.2-jadvalga yozib boring. Bunda reostatni qarshiligini nolga teng qilib olinadi.
5. Kirish kuchlanishi (U₁)ni miqdorini o'zgartirmagan holda, reostat yordamida tok (I)ni o'zgartirib, sig’imdagi tok (I_S)ni va va induktivlikdagi tok (I_L)ni hamda kuchlanish (U₂)ni miqdorini 10.3-jadvalga yozib boring. Bunda kuchlanish (U₂)ni sakrab o'zgarish oralig’iga alohida e'tibor bering.
6. O'lchash natijalariga (10.1-jadval) asosan ferromagnit o'zakli g’altakni VAX ni quring.
7. O'lchash natijalariga (10.2 va 10.3-jadvallar) asosan butun zanjirni VAX ni quring va nazariy VAX bilan taqqoslab o'zxulosangizni yozing.
10.1- jadval.

U1(V)
I(mA)

10.2- jadval .

U1(V)
I(mA)
IС(mA)
IL(mA)

10.3- jadval.

I(mA)
IС(mA)
IL(mA)
U2(V)

11-laboratoriya ishi
Ferromagnit materillarining gisterezis sirtmog’i
1. Ishning maqsadi

• Yumaloq g'altakning magnit maydon kuchlanganligini hrganish;

  
  

• Yumaloq g'altaklarning hzaro induktivligini hrganish;

  
  

• Yumaloq g'altaklarning hzaro induktivligining, ular orasidagi masofaga bog'likligini hrganish.

  
  

2. Nazariy ma'lumotlar
Magnit oqimi bu ma'lum yuzadan htuvchi maagnit induksiyasi vektorlari oqimidir, ya'ni:
Ф
Tajriba shuni khrsatadiki, ma'lum bir hajmga kirayotgan magnit oqimi, shu hajmdan chiqayotgan oqimga tengdir.
Demak, hajmga kirayotgan mangnit oqimlari va chiqayotgan magnit oqimlarining algebraik yig'indisi nolga teng, ya'ni

Bu ifoda magnit oqimi uzluksizligini matematik khrinishidir.

Bu ifodani ikkala tomonini ham hajm kattaligi V ga teng bhlib, qhyidagi ifodani topamiz:
yoki div 0 yoki (divergensiya)
Yuqoridagi ifoda magnit oqimi uzluksizligining differensial khrinishi bhlib, u magnit maydonining har qanday nuqtasida hrinlidir.
0 tok zichligi; rot 0 magnit maydon kuchlanganligi rotori bhlsa bunday magnit maydoni-potensiali maydon deb qarash mumkin, ya'ni maydonning har bir nuqtasi qandaydir _m skalyar magnit potensialga ega.
Bunday maydon uchun Laplas tenglamasini yozish mumkin, ya'ni
 ²_m0
Birinchi va ikkinchi (1 va 2) nuqtalardagi skalyar magnit potensiallarining farqi 1 va 2 nuqtalar orasidagi magnit kuchlanish pasayishi (tushuvi) deb ataladi.
U_м12_м1-_м2
Agar magnit kuchlanish pasayishi 1 va 2 nuqtalarda, qandaydir bir yhl bilan (132) borganda teng bhlsa, ikkinchi bir yhl (142) bilan borgandagi 1 va 2 nuqtalardagi magnit kuchlanishi pasayishiga, u holda bu yhllar (13241) yopiq kontur hosil qiladi va bu kontur ichidagi tok nolga teng bhladi. Agar bu kontur ichidagi tok nolga teng bhlmasa u holda bu ikki yhldan borgandagi magnit kuchlanish pasayishlari har xil bhladi.
Magnit kuchlanishi pasayishi bilan magnit kuchlanishni farqi shundan iboratki, magnit kuchlanish pasayishi magnit maydon kuchlanganligi ni ga nisbatan chiziqli integrali orqali topiladi, magnit kuchlanish esa nafaqat bu bilan balki mana shu yhldagi (konturdagi) magnit yurituvchi kuchlar bilan aniqlanadi. Bu xuddi kuchlanish va kuchlanishlar pasayishi iboralarining elektr zanjirda qhllanishiga hxshaydi.
Elektrostatik maydon shuni bildiradiki, ikki xil magnit htkazuvchanlik ( ga ega bhlgan bir jinsli muhitlarning chegara qismidagi magnit maydon kuchlanganligi vektorning tashkil etuvchilari teng.
Ikkinchi shart V1nB2n esa magnit induksiyasi vektorining tashkil etuvchilarining chegara qismdagi tengligini khrsatadi.
Bu ikkala shartlardan shu narsa kelib chiqadiki, ikki xil magnit htkazuvchanlikka ega bhlgan muhitlardagi tushish burchagi ₁ va siljish burchagi ₂ larning tangensi shu muhitlarning magnit htkazuvchanligiga bog'liq, ya'ni:
;


3.Ishni bajarish tartibi
1. Rasm-11.3 da keltirilgan sxemani yig’ing.
2. Kerakli asbоblar:

• A-300 mA li ampermetr;

  
  

• V-250 V li vоl tmetr;

  
  

• W-0,6 kVt li vattmetr;

  
  
• 
  

  L₁ va L₂ –induktiv g’altaklar.

  
  

3. Kuchlanishni LATR оrqali 200 V ga keltiring va L₁–induktiv g’altak uchun (Rasm-11.3) o’lchash asbоblarini ko’rsatishlarini 11.1-jadvalga yozing.

4. Sxemaga L₂ –induktiv g’altakni ulang va kuchlanishni LATR оrqali 200 V ga keltirib, o’lchash asbоblarini ko’rsatishlarini 11.1-jadvalga yozing.
5. Rasm-11.4 da keltirilgan sxemani yig’ing.
6. Kuchlanishni LATR оrqali 200 V ga keltiring va L₁ va L₂ –induktiv g’altaklar mоs ravishda ulangan xоlat uchun (Rasm-19.4) o’lchash asbоblarini ko’rsatishlarini 11.1-jadvalga yozing.


http://fayllar.org