Element suzi – tarkibiy qism degan ma’noni bildiradi. Barcha jismlar atomlardan tashkil topgan buladi. Jism bu

olish va almashinish reaksiyalari
Reaksiya natijasida ikkita yoki bir nechta moddalardan bitta yangi modda hosil bo‘ladigan reaksiyalar birikish reaksiyalari deyiladi. Masalan, vodorod xloridning ammiak bilan o ‘zaro ta ’siri:
H C1 +N H₃= N H ₄C₁ yoki oddiy moddalardan magniy oksidning hosil bo‘lishi: 2 M g + O₂ = 2 MgO
---Reaksiya natijasida bitta moddadan bir necha yangi moddalar hosil bo‘lsa, bunday reaksiyalar ajralish reaksiyalari deyiladi.
Masalan, vodorod yodidning ajralishi: 2HJ= H ₂+ J ₂ yoki kaliy permanganatning ajralishi:
2 K M n 0 ₄= K ₂M n 0 ₄+ M n 0 ₂+ 0 ₂
Oddiy va murakkab moddalar o ‘zaro ta ’sirlashib, natijada oddiy modda atomlari murakkab modda elementlaridan birining o ‘rnini olsa, bunday reaksiyalar o ‘rin olish reaksiyalari deyiladi. Masalan, qo‘rg‘oshin (II) nitratda qo‘rg‘oshinning o ‘rnini rux olishi: P b ( N 0 ₃) ₂+ Z n = Z n ( N 0 ₃)₂+ P b
yoki xloming bromni siqib chiqarishi:
2 N a B r + C l= B r ₂+ 2 N aC l
--Ikki modda o ‘zining tarkibiy qismlari bilan almashinib, ikkita yangi modda hosil qiladigan reaksiyalar almashinish reaksiyalari deyiladi. Masalan, aluminiy oksidning sulfat kislota bilan o ‘zaro ta’siri: Al₂0 ₃+ 3 H ₂S 0 ₄=Al₂( S 0 ₄) ₃+ 3 H ₂0
yoki kalsiy xloridning kumush nitrat bilan o ‘zaro ta’siri: C aC l₂+ 2 A g N 0 ₃= 2 A g C l+ C a ( N 0 ₃) ₂
yoki asosning kislota bilan o'zaro ta ’siri:
C a (OH ) ₂+ 2 H C l= C aC l ₂+ 2 H ₂0
VALENTLIK—element atomining boshqa elementlarni uziga tortish xususiyatiga aytiladi.
Mavzu: Atom elektron qobiqlarining tuzilishi.
Rezerford atom tuzilishining planetar modelini yaratgandan so’ng, 1913 yili daniyalik olim Nills Bor vodorod atomining tuzilish nazariyasini yaratadi.
1 -postulat. Elektron yadro atrofida faqat kvantlangan, ya’ni ma’lum energiya darajasiga muvofiq keladigan orbitalar bo’ylab harakat qiladi.
2-postulat. Elektron kvantlangan orbitalar bo’ylab harakatlanganda energiya chiqarmaydi va yutmaydi. Faqat bir orbitadan ikkinchisiga o’tganda energiya chiqaradi yoki yutadi.
1827 yil elektron 2 xil: zarracha va to’lqin tabiatga ega ekanligi tasdiqlandi. Lekin elektronning fazodagi harakatini ma’lum bir traektoriya bilan ifodalash mumkin emas. Elektron fazoning ma’lum bir qismida ko’proq harakat qiladi. Masalan, vodorod atomida bu masofa 0,53Å ni tashkil qiladi.
Ta’rif: Yadro atrofida elektronning bo’lish ehtimoli eng ko’p bo’lgan joyga orbital deyiladi.