Элементар зарралар

Leptonlar

• 
  6 ta leptonlar 3 ta oilani hosil qiladi.
  
• 
  1 oila 2 oila 3 oila
  

• Mezonlar bu kuchli o‘zaro taʼsir qiluvchi nostabil (noturg‘un) zarralar bo‘lib, barion zaryadi nolga teng. Bular qatoriga mezonlar yoki pionlar (π⁺ , π^- , π⁰

), K-mezonlar yoki kaonlar (Κ⁺, Κ^-, Κ⁰, Κ^˜) va eta-mezon ( η) kiradi.

• Mezonlarning lepton zaryadi nolga teng. Hamma mezonlarning spini nolga teng, yaʼni ular bozonlar hisoblanadi.

• 
  Mezonlarning leptonlardan farqi, kuchli va elektromagnit (agar zaryadlangan bo‘lsa) o‘zaro taʼsirda ham qatnashadilar.
  

• Barionlar sinfi o‘ziga nuklonlar (p,n) va massasi nuklonlar massasidan katta bo‘lgan nostabil zarralar – giperonlar ( Λ, Σ+ , Σ0, Σ- , Ξ0, Ξ-, Ω- ) ni birlashtiradi.

• 
  Hamma barionlar kuchli o‘zaro taʼsirga egadir. Hamma barionlar spini 1/2 ga teng bo‘lib, ular fermion hisoblanadi..
  

• 
  Protondan tashqari hamma barionlar nostabil zarralar hisoblanadi. Barion parchalanganda boshqa zarralar qatori albatta barion hosil bo‘ladi, yaʼni barion zaryad saqlanish qonuni bajariladi.
  
• 
  Yuqorida sanab o‘tilgan zarralardan tashqari, ko‘p sonli kuchli o‘zaro taʼsir qiluvchi qisqa yashovchi zarralar topilgan bo‘lib, ularni rezonanslar deyiladi.
  

• 
  Rezonanslar ikki ѐki undan ortiq elementar zarralardan hosil bo‘lgan rezonans holatlardir. Rezonanslar yashash vaqti taxminan 10^-23 – 10^-22 sekundga teng.
  

• 
  Mezon va barionlar kuchli o‘zaro taʼsirda qatnashuchi zarralar bo‘lgani uchun ularni bitta sinfga birlashtirib, adronlar deb ham nomlanadi. Adron so‘zi yunoncha
  

―адрос‖ , yaʼni yirik, katta degan maʼnoni anglatadi.
Elementarnыe chastitsы

Leptonы
Adronы
Foton

Mezonы Barionы

Nuklonы

Giperonы

Zarralar va antizarralar

Zarra	Antizarra
elektron e elektron neytrinosiνe myuon neytrinosi νm myuon ѐki myu-mezon μ^- pion ѐki pi-mezon π^+proton va neytron p, n	pozitron e^+ elektron antineytrinosi ^ν˜e myuon antineytrinosi ν˜m myuon ѐki myu-mezon μ^+ pion ѐki pi-mezon π ^– Antiproton va antineytron p˜ , n˜

Elektron – pozitron jufti

Elektron-pozitron jufti γ-kvantning modda bilan o‘zaro taʼsirlashganida hosil bo‘ladi.
γ→ e^- + e⁺

• 
  1965 yilda AQSH da birinchi antiyadro – antideytron qayd qilindi:
  

		Z = -1 ,		B = -2 ,		M(12H˜) = M(12He)
•	1970		yilda		Rossiyada		ilk bor antiyadro		- 23He˜

(antigeliy – 3) aniqlandi. Bu antiyadro 2 ta antiproton va bitta antineytrondan tashkil topgan:
Z = -2 , B = -3 , M( 23He˜) = M( 23He)

• 
  1973 yilda Rossiyada yana bir antiyadro – antitretiy kashf etildi:
  

Z = -1 , B = -3 , M(13H˜) = M(13H)

• 
  Yakunida shuni ham taʼkidlash kerakki, hozirgi kunda Yerda (planetamizda) bitta ham antiatom aniqlanmagan. Buni tashkil qilgan zarralar kashf etilishiga qaramasdan ( p ˜ , n ˜ va e+ ).
  

Antizarralar

Elementar zarralar va saqlanish
qonunlari

• 
  Elementar zarralar o‘zaro taʼsirlashganda, bir-biriga aylanishi, tug‘ilishi, yutilishi va parchalanishi mumkin. Ammo bu jarayonlar faqat maʼlum sharoitda, qatiy saqlanish qonunlariga mos holda amalga oshadi.
  

• 
  Elektr zaryadi saqlanish qonuni.
  
• 
  Barion zaryadning saqlanish qonuni.
  
• 
  Lepton zaryadining saqlanish qonuni.
  
• 
  G‘alatilik saqlanish qonuni
  

G‘alatilik. G‘alatilik saqlanish qonuni

• 
  K-mezonlar va giperonlarning xususiyatlarida g‘alatilik kuzatilgan. Shuning uchun ham mazkur zarralarni “g‘alati zarralar” deb nom berilgan. Bularning boshqa zarralardan farqi , g‘alatiligi nimada?