Emulsiyalar dori shakli sifatida. Emulgatorlar tushunchasi. Glb ko‘rsatkichi. Emulsiya turg‘unligiga ta’sir etuvchi omillar. Ma’ruza maqsadi

Ionogen bo’lmagan emulgatorlar

Ionogen bo’lmagan SFM sirt-faol moddalar — bu moddaning molekulalari dissotsilanishi qobiliyatiga ega emas. Ularning difil guruhlaridagi kutbli guruhning o’rnida gidroksil va efir guruhlari bo’lishi eruvchanlik xossasini oshiradi. Ionogen bo’lmagan emulgatorlarning xozirgi davrdagi ro’yxati anchagina. Bu emulgatorlar asosan liniment va surtma dorilar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Kraxmal — dorixonada emulsiya tayyorlashda kraxmal elimini turg’unlashtirish xususiyati yomon emas.
N. G. Goyman tomonidan 1939 yilda dorixonada tayyorlanadigan emulsiyalar uchun taklif qilingan. 10 g yog’ni emulsiyalash uchun 5 g kraxmal elimi ishlatiladi. Kraxmalning quruq massasining ko’p tarkibiy qismi (97,3-98,9%) polisaxaridlar, qolgani aralashmalar: oqsil moddalar (0,28-1,5%), kletchatka (0,2-0,6%) va kul moddalaridan (0,30-0,62%) iborat. Boshokli galla o’simliklaridan olingan kraxmalning tarkibida oz miqdorda yuqori moy kislota va 2glitserin–fosfor kislotasi topilgan. Kraxmal zarrachalarining kuchli bo’kishi va bo’linishidan yopishqoq elim gidrozoli hosil bo’ladi.

Sellyuloza va uning hosilasi

Sellyulozaning molekula qatori kraxmalga o’xshash bo’lib, glyukoza qoldiqlaridan tuzilgan, ammo xalkada joylashishi jixatidan farqlanadi. Sellyulozaning tarkibida gidroksil guruhi borligi eterifikatsiya natijasida, stabillash qobiliyati yuqori bo’lgan birikmalar olish imkonini beradi.
Metilsellyuloza — sellyulozaning metil efiri, suvda eriydi.
Karboksimetilsellyuloza — sellyuloza bilan glikol kislotasidan hosil bo’lgan efir. Karboksimetilsellyuloza suvda erimaganligi uchun natriyli tuzi ishlatiladi. Metilsellyuloza va natriy karboksimetilsellyulozani, emulsiya tayyorlashda 1-2%li eritmasi qo’llaniladi.

Tvinlar va spanlar

Sorbitalning sintetik hosilalari, emulsiya hajmining 5-10% hisobida ishlatiladi.
Farmakologik jixatdan ular organizmga zararsiz.
EMULGATOR T-2. Diefir triglitserin.
Mumga o’xshash qattiq och jigar rang. Glitserinni 16-18 uglerod atomli moy kislotalari bilan 200°S da eterifikatsiya qilinishi natijasida olinadi. Ionogen bo’lmagan SFM ning afzalligi emulgirlash xususiyatini o’ziga xosligida. Emulgatorning balanslangan molekulasi birorta fazada erigan holda bo’lmasdan fazalararo sathda tarqalgan bo’ladi. Emulgator T-2 molekulasini yaxshi balanslangan deyish mumkin, chunki 100 ml turg’un 10% emulsiyaga faqatgina 1,5 g. T-2 sarflanadi. Ionogen emulgatorlar uchun ham balanslanganlik qoidasini tatbiq qilish mumkin. Balanslanish birinchidan, uglerod qatorining o’zunligiga, ikkinchidan, ionogen guruhining suvga o’xshashligiga qarab aniqlanadi.