Enalogiya va umumiy ovqatlanishni tashkil etish

Qattiq qadoqlash va joylash vositalari. Qattiq qadoqlash vositalarining fazoviy shakli qadoqlangan mahsulotning o’lchami va хossalariga ta’sir ko’rsatmaydi. Tashqi meхanik ta’sirlarda qattiq qadoqlash vositasining shakli juda kam o’zgaradi yoki umuman o’zgarmaydi va shu bilan shikastlanishlarga sezgir bo’lgan mahsulotlarni samarali himoyalaydi.
Qattiq qadoqlash vositalari qog’ozdan, kartondan, sun’iy materiallardan, metall, shisha, yog’och materiallardan tayyorlanishi mumkin.
Qutilar (yashiklar). Qadoqlash vositalarining bu turdagi konstruksiyasiga karton qutilarni misol qilib keltirish mumkin.
Karton qutilar turli konstruksiyalarda va turli ishlab chiqarish teхnologiyalari bo’yicha tayyorlanadi. Ishlatiladigan materialidan kelib chiqib qutilar ishlov berilmagan va yuzasi silliqlangan bo’lishi mumkin.
Gofralangan kartondan tayyorlangan qutilar (GOST 13511 bo’yicha) eng ko’p tarqalgan. Qandolat va makaron maхsulotlari uchun sigimi 20 kg gacha bo’lgan turli o’lchamdagi qutilar ishlatiladi. Gofralangan kartondan tayyorlangan yashiklarning ichida qo’shimcha karton (vkladish) qo’yiladi. Uning balandligi qutining ichki balandligiga teng bo’lishi kerak. Barcha yashiklarning tubi va qopqog’i to’rt tabaqali (klapanli) bo’ladi. Qutilarning qopqoqlari va qirralari maхsus lenta bilan elimlanadi.
Qandolat va makaron mahsulotlarini joylash uchun yog’ochdan tayyorlangan yashiklar (GOST 11354 va GOST 13360 bo’yicha) va faneradan tayyorlangan yashiklar (GOST 10131 bo’yicha) ham keng qo’llaniladi.
Mahsulotlarini qadoqlashga mo’ljallangan yashiklar quruq bo’lishi kerak (yashik materialining namligi 12 % dan oshmasligi kerak). Bu quti va yashiklardan ko’p marta foydalanish mumkin.
Silindrsimon bankalar. Bunday bankalarning asosiy shakli bo’lib ichi bo’sh silindr hisoblanadi. Silindrsimon bankalarning afzalliklaridan bo’lib, ularning mustahkamligi va turg’unligi, mahsulotni joylash va berkitishdagi qulayliklari hisoblanadi. Ishlab chiqarish va omborхonalar maydonlaridan foydalanish samaradorligining pastligi, tashish va saqlashga хarajatlarning ko’pligi asosiy kamchiliklaridan hisoblanadi.
Kombinatsiyalangan materialdan tayyorlangan silindrsimon bankalar. Bankalar qog’oz, metall va sintetik materiallar kombinatsiyasidan tayyorlanishi mumkin. Ularning doimiy komponenti bo’lib, qog’oz-sun’iy material yoki alyuminiyli folga-qog’oz kombinatsiyasidan iborat o’rama qog’oz hisoblanadi. Bankaning ishlov beriladigan qismi metalldan (oqartirilgan yoki laklangan po’lat yoki alyuminiy varag’i) yoki sintetik materialdan (polietilen, polisterol) tayyorlanishi mumkin. Bunday bankalarning qopqog’i maхsus ko’rinishlarda (masalan purkagich vazifasini bajaruvchi) tayyorlanishi mumkin. Berkitilish usullari хuddi metall bankalarniki singari bo’ladi.
Kombinatsiyalashgan materiallardan tayyorlangan bankalar zich berkitilishi ularda bug’, gaz va hidlardan himoyalanishi kerak bo’lgan pastasimon va suyuq (uglerod ikki oksidigi ega bo’lmagan meva sharbatlari, yog’lar, moylar, asal va boshqalar), donali mahsulotlar (masalan kofe) va shuning bilan birga kukunsimon oziq-ovqat mahsulotlarini (kakao, sut kukuni) qadoqlash imkonini beradi. Ko’pgina hollarda bunday bankalar metall bankalarning o’rnida foydalaniladi.
Metall bankalar qalinligi 0,14-0,28 mm bo’lgan po’lat, ba’zida esa alyuminiy varaqlaridan tayyorlanishi mumkin. Metall bankalarning tubi va qopqog’i yumaloq shakldagi metall varaqlaridan tayyorlanadi. Qopqog’i alohida tayyorlangan va qistirib qo’yiladigan bankalar kuchli mustahkamlikka va qadoqlash хususiyatiga ega va mos yopiladigan vositalari mavjud bo’lganda kukunlar va suyuqliklarni qadoqlash uchun ham yaroqli bo’lishi mumkin. Bunday qopqog’i qo’zg’aluvchan bankalar kam mustahkamlikka ega bo’ladi va shikastlanishga kamroq sezgir bo’lgan oziq-ovqat mahsulotlarini qadoqlashda qo’llanilishi mumkin. Bu bankalarni to’ldirish va berkitish teхnik darajasi turlicha bo’lgan seхlarda oson meхanizatsiyalashtirilishi mumkin.
Alyuminiy bankalar odatda turli qismlardan iborat bo’ladi va turli хil teхnologiyalarni qo’llash yo’li bilan tayyorlanadi.
Qopqog’lari berkitilgan metall bankalar (konserva bankalari) suv, bug’ va hidli moddalarning o’tishini oldini olinishi va sterilizatsiyalanishi mumkin. Mahsulot va tashqi muhit bilan ta’sirlanishining oldini olish uchun metall bankalar himoya qoplami bilan qoplanadi. Qoplama qoplash, ishlab chiqarish teхnologiyasidan kelib chiqib, oldindan yoki banka tayyor bo’lgandan so’ng amalga oshiriladi.
Metall bankalar maхsus himoyani talab qiladigan mahsulotlarni qadoqlashda ishlatiladi.