Energatika va sa
Download 287.38 Kb.
|
exernet
- Bu sahifa navigatsiya:
- AxborotLarni kodlashtirish
- Strukturalashtirish katta tarmoqlarni tuzishda vosita sifatida maqsadga muvofiqligi
- Axborotni himoya qilish deganda
- Axborotlarga nisbatan havf-xatarlar tasnifi
- Tarmoq havfsizhgini nazorat qilish vositalari
- Kompbyuter tarmoqlarida himoyani ta’minlash usullari
|
Mos/ah— bu elektr aloqa yo’li signallarni uzun masofaga meьyorida, aks sadosiz va o’zgartirmasdan yetkazash uchun ishlatiladigan tadbir. Moslash prinsipi ancha sodda: kabel uchlariga moslovchi qarshilik (terminator) o’rnatish kerak, bu qaishilikning kattaligi ishlatilayotgan kabelning to’lqin qarshiligiga leng bo’lishi shart.
ТоУ/ia gasS/k— bu kabel tunning ko’rsatgiehlaridan biri bo’lib, faqat uning tuzilish ko’rsatgichlari, yaьni kesim yuzasi, o’tkazgich shakli va soni, qalinligi hamda himoyalovchi dielektrik materialga bogiiq. Kabelni to’lqin qarshiligining qiymati kabel huijatlarida keltirilgan bo’ladi va u, odatda, 50—100 Om koaksial kabel uchun, 100—150 Om To’qilgan juftlik yoki ko’p simli yassi kabel uchun tashkil qiladi. To’liq qarshilikni aniq ko’rsatgichini kabel orqali o’tkazilayotgan impuls ko’rinishining o’zgarishiga qarab ossillograf va impuls generatorlari yordamida oson o’lchash mumkun. Odatda, moslovchi qarshilikning qiymati u yoki bu tomonga 5— 10 %dan ko’p o’zgarmasligi talab qilinadi. AxborotLarni kodlashtirish Tarmoqdan uzatilayotgan axborotni kodlash, axborot uzatish-ning maksimal ruxsat etilgan tezligiga va ishlatilgan uzatish muhitining o’tkazish qobiliyatiga to’g’ridan to’g’ri tabsiri bor. Masalan, bir kabeldan o’tayotgan turli kodlarda uzatilayotgan axborotning ruxsat etilgan chegara tezligi ikki barobar farq qilishi mumkin. Tanlangan koddan, tarmoq qurilmalarining murakkabligi va axborot uzatish ishonchliligiga bog’liq. Mahalliy tarmoqlarda foydalaniladigan babzi kodlar 2.10-rasmda keltirilgan. Bu kodlarni afzalliklari JRZkod(Von Return V ZorV — nol holatga qaytmaslik — bu oddiy kod odatdagi raqamii signaldan iborat (qutblari teskari o’zgargan yoki bir va nolga teng qiymatlar o’zgargan bo’lishi mumkin). JRZkodining muhim afzaliiklariga uning oddiy hosil qilinishi (boshlang’ich signalni uzatish tomonda kodlash va qabul qilishda dedektorlash kerak emas), shuningdek, boshqa kodlar orasida aloqa yo’lidan eng kam tezlikda o’tislii kiradi. Misol uchun tarmoqda signalni eng ko’p o’zgarish holati, bu - 1 bilan 0 ga 010 o’zgarib turish holati, yabni 1010101.010.... ketma-ketlik, shuning uchun 10 Mbit/s (bir bit davri 100 ns) tezlikda uzatilishi amalga oshirilganda, signalni chastotasi va shuningdek, aloqa yo’lining talab etilgan o’tkazish imkoniyati 1/200 ns = 5 MGts tashkil etadi (2.11-rasm). NAZORAT SAVOLLARI Axborot uzalish muhiti tushunchasining tabrifi. Kabel turlarini sanab bering. O’ralgan juftlik kabeli qanday tuzilgan? O’raigan juftlik kabel afzalliklari va qo’llanilishi. Kabellar qanday tashqi g’ilofda ishlab chiqariladi? Koaksial kabel tuzilishini bayon eting. Koaksial kabelning afzalliklari va kamchiliklari nimalardan iborat? Koaksial kabelning texnik ko’rsatgichlari va qo’llanilishini izohlang. ma’ruza: Flin klassifikatsiyasi. O’lchashlar uchun mo’ljallangan kompbyuter tizimlari. Avtomatik boshqarish uchun mo’ljallangan kompbyuter sistemalari. Texnik diagnostika. Tarmoqlarni qurishda vujudga keladigan asosiy muammolar. Tarmoqning kommunikatsion (aloqa) funktsiyasi foydalanuvchilaming masofadan turib bizaro muloqat qilish imkoniyatini yaratadi. Foydalanuvchilar aloqa liniyasidan birgalikda foydalanish imkoniyatiga egadirlar. Kommunikatsion texnologiyaning eng muxim xususiyatlardan biri, bunda axborot manbalari aloqa liniyalari aloqa kanallari va texnik vositalardan bir vaqtning bizida jamoa bbilib, birgalikda foydalanishni tashkil etadi. Bundan tashqari foydalanuvchilarga videomuloqat qilish, videokonferentsiyalar uyushtirish, bir shahardan turib, ikkinchi shahar kuchalarini tamosha qilish va x.k. imkoniyatlarini yaratib boradi. Aloqa menyusidan muloqat amalga oshirlganda esa aloqa kanali ham va unda ishtirok etuvchi biror bir texnik vosita ham monopol egallanmaydi. Foydalanuvchilar tarmoqda samarali ishlashi uchun lokal tarmoqda yordamchi dastur modullari bilan ta’minlanadi. Ular ayrim hollarda tarmoq OT bilan, ayrim hollarda alohida olinadi. Ular: elektron pochta - xatlarni, fayllarni, ma’lumotlarni, tovush, faks va video xabarlarni yetkazishni ta’minlaydi; uzoqdan kirish vositalari - xuddi tarmoqga bevosita ulangandek lokal tarmoqga modem orqali ulanadi va kommpbyuterda ishlaydi; gurux bblib ishlash vositalari - birgalikda xujjatlar ustida ishlash, turli foydalanuvchilarning xujjatlar versiyasini kelishuvini ta’minlash, xujjat oborotini tashkil etishni tayminlaydi; rezerv (zaxira) nusxalash dasturlari - lokal tarmoq kompbyuterida saqlanayotgan ma’lumotlarni rezerv nusxasini olish; lokal tarmoqni boshqarish vositasi - bitta ishchi joyining tarmoq resurslari yordamida boshqarishni amalga oshiradi. Kompbyuterlar orasidagi aloqa, maxsus periferiya qurilmalari adapterlar yordamida bajariladi. Tarmoq kompbyuterlari orasidagi bizaro xarakat tarmoq adapteri va aloqa kanallari orqali amalga oshiriladi. Bundan tashqari turli xil periferiya qurilmalari - printerlar, modemlar va faks apparaturalaridan foydalaniladi. Katta tarmoq ishlarini boshqarishda shtat administratori tarmoqdagi xatolarni testlab uni aniqlaydi, tuzatadi, rezerv nusxalarni yaratadi va tarmoq resurslari ishini nazorat qiladi. Ma’lumotlarni uzatish apparaturalari (Data Circuit Terminatinq Eguipment DCE) va bevosita ma’lumot uzatuvchi apparatga ulanuvchi asboblar (Data Terminal Eguipment; DTE) (kompbyuter, kommutator, marshrutizatorlar) foydalanuvchining aloqa ybilida ishlatiladigan apparaturasiga kiradi. Aloqa liniyasidan birgalikda foydalanishni tashkil etishda tarmoqda uzatilayotgan sbirov, xabar va ma’lumotlar bir necha mayda bbilaklarga bulingan “paket”lar kurinishida amalga oshiriladi. Bu paketlar TSR (Transfer Control Protocol) paketlari deb ataladi. Har bir TSR paket tarkibida jbinatuvchi va qabul qiluvchi IP adreslar mavjud bbiladi. Amaliyotda internetning real, fizik bog’lanishlar orqali tashkil topgan tarmog’idagi kompbyuterlar bilan virtual informatsion fazoni tashkil etuvchi elektron xujjatlari har xil adreslar yordamida ifodalanadi. Tarmoq tarkibiga kirgan har bir kompbyuter turt qismdan tashkil topgan biz adresiga ega, masalan: 142.26.137.07. Ushbu manzil IP (internet protokol) manzil deb ataladi. Kompьyuterlarni nomlash uchun (identifikatsiyalash) 32 razryadli IP adres ishlatiladi. IP adresda tarmoq nomeri va unda kbirsatilgan kompьyuter nomeri bbladi. Har bir tarmoq adresi Internet tarmog’ining informatsion markazi tomonidan beriladi. Tarmoqlardagi boshqa kompьyuterlar bilan aloqani tashkil etishda bunday adreslardan foydalanish foydalanuvchiga noqulaylik keltirib chiqaradi. SHuning uchun domen nomlar kiritilgan. Bu tizimda tarmoq kompьyuterdan foydalanuvchi uchun qulay bblgan nomlar kbirsatilgan. Bu nomlarda mos adreslar yashiringan bbladi. Domen nomi ikki qismdan iborat bbladi: korxonalar identifiqatori va nuqtalar bilan ajratiladigan domen identifiqatori. Yuqori darajali domenlarga kuydagilar kiritilgan: com - tijorat tashkilotlari uchun masalan: Microsoft.com.ibm.com. edu - ukuv muassalari uchun, masalan: vcu.edu (virgima Commowealth University), cmu. Edu (Kornegi Mellon Universiteti) gov - davlat muassasalari uchun: masalan: Watehouse. Gov (ok uy). org - notijorot tashkilotlar uchun, masalan: irex. org (ayreks tashkiloti). Net- internetning xizmat provayderlari uchun, masalan: internec. net (inter NTC) Davlatlarni izoxlovchi domen kodlari mavjud:
Internet adreslaridan foydalanuvchilarga tarmoqga ulangan kompbyuterda ularning registratsion nomlari bblishi mumkin. Bu nomdan sung @ belgi bbladi. Barcha tomondagilar kompbyuter nomiga birlashtiriladi. Masalan: kompbyuterda Axmad nomi bilan registratsiya qilingan foydalanuvchi, internetdagi mavjud nom tutoz. sptu. edu adresi kuydagicha bbladi: axmad @ tutoz. sptu. edu. Internetda nafaqat insonlar nomi, balki guruxlar nomi ham ishlatilishi mumkin. Axtarish yblini qayta ishlashda domenlarda maxsus server nomlari mavjud. Ular domen nomlarini mos raqam adreslariga qayta shaklantirib beradi. Bir necha kompbyuterlarni birlashtirishda ularni manzilgoxlash muammolari paydo bbladi. Ular manzilgoxlash raqamli (masalan, 129.26.255.255) va belgili (site. domn.ru) bblishi mumkin. Bitta va bisha manzilni turli formatlarda yozish mumkin. 129.26.255.255 raqamli manzilni bn oltilik raqamlari bilan 81. 1a.ff.ff deb yozish mumkin. Manzilgoxlash na faqat alohida interfeyslarni nomlash uchun, balki ularni guruxlarini (gurux manzillarini) manzilgohlash mumkin. Guruh manzillarini yordamida ma’lumotlarni bir vaqtning yozida bir nechta uzellarga yuborish (jbinatish) mumkin. Kompbyuter tarmoqlari texnologiyalarining kbipida keng yetkazuvchi topologiyalarining kbipida keng yetkazuvchi manzillar ishlatiladi. Bunday adreslar biyicha jinatilgan ma’lumotlar barcha tarmoq uzellariga yetkazilishi kerak bbladi. Kbpchillik manzillar, manzilgoxlash sxemasi biyicha krititilishi mumkin buni adresli kenglik deyiladi. Adresli kenglik - yassi (chiziqli) yoki ierarxik bbladi. CHiziqli (YaSSI) adresli kengik hech qanday strukturalashtirilmagan, ierarxik adreslash sxemasida, ular bir - biriga kiritilgan (taxlangan) guruxchalar kbirinishida bilib, adres doirasini ketma - ket qisqartirib, oxirida alohida tarmoq interfeysini aniqlaydi. Yassi adres kengligi
Rasm 2.6. Manzil kengligining ierarxik strukturasi. a) yassi adres kengligi; b) ierarxik manzilli kenglik. Rasmda uch darajali adres kengligi strukturasida adresli kenglikni oxirgi uzelli uchta tashkil etuvchi: “ k ” gurux, bilib unga“h” guruxi va “n” guruxi kiradi. Ierarxik manzilgoxlash, yassi manzilgoxlashga nisbatan ratsional ishlaydi. Belgili manzilgoxlash odamlarga qulay, ammo formatning izgaruvchanligi va katta uzunligi hisobiga ularni tarmoqdan uzatilishi uncha tejamli emas. Manzillarni bir turdan ikkinchisiga bitkazish uchun maxsus yordamchi protokollar ishlatiladi. Bunday protokollami - manzillarga ruxsat etish protokollari deyiladi. Ierarxik sonli manzillarning turli tarmoq IP va IPX manzillaridir. Bularda ikki darajali ierarxik bilib, manzil katta qism - tarmoq nomerli (tartibli) va kichik - uzel nomeri (tartibi) ga biilinadL Bunday bilinish tarmoqlar orasida faqatgina tarmoq tartibiga asoslangan xabarlarni uzatish mumkin, uzel tartibi esa, xabar uzatilgach kerakli tarmoqga yetkazish uchun ishlatiladi. Zamonaviy tarmoqlarda uzellarni manzilgoxlash uchun bir vaqtning izida yuqorida kirsatilgan sxemalardan foydalaniladi. Tarmoq texnologiyasi Ethernet - hisoblash tarmog’ini tuzish uchun yetarli, kelishilgan standart (andoza) bayonnoma va ularni bajaruvchi dasturiy apparat vositalarining teiplamidir. Bu tiiplam minimal vosita tiiplami bilib, ular yordamida ishga qobiliyatli tarmoq tuzish mumkin. Ayrim vaqtlarda tarmoq texnologiyasi deb ham ataydilar, Ethernet asosida istalgan tarmoqning bazasi tuziladi. Ma’lumotlarni taqsimlovchi muhitga uzatuvchi tasodifiy kirish usuli asosiy tamoyini tashkil etadi. Ethernet standartida elektr aloqalarining topologiyasi qat’iy belgilangan, kompbyuterlar taqsimlovchi muxitga “umumiy shina” strukturasiga mos ravishda ulanadi. SHinaning vaqt biyicha taqsimlanishi yordamida ikkita kompyuter ma’lumotlar bilan olmashadi. Aloqa yiliga kirishni boshqarish Ethernetning maxsus kontroleri bilgan - tarmoq adapteri orqali amalga oshiriladi.
kompbyuter tarmoq adenteri Rasm 2.7. Ethernet tarmoq. Ethernet tarmoq shunday tuzilganki, ma’lumotlarni uzatuvchi taqsimlaydigan muxitni kadrni tushishida barcha tarmoq adapterlari bir vaqtning izida bu kadrni qabul qiladi. Kadrning boshlang’ich maydonning birida joylashgan manzilni vazifasini taxlil qiladilar va bu manzil agar ularning shaxsiy manzili bilan mos tushsa, kadr tarmoq adapterining ichki buferiga joylashadi. SHunday qilib, manzilchi - kompbyuter unga tegishli bblgan ma’lumotlarni oladi. Ayrim xollarda ikkita yoki undan ortiq kompbyuterlar, tarmoq bish deb, axborotlarni uzatadi, bunday holda tarmoq biyicha uzatilayotgan ma’lumotlarni tig’ri kelishiga tisqinlik qiladi - bunday xolat kolliziya deb ataladi. Ethernetning asosiy afzalligidan biri shundaki uning tejamkorligidir. Bu tarmoqlarni tuzish uchun har bir kompbyuter uchun bittadan tarmoq adapteri va kerakli uzunlikdagi koaksial kabelli bitta fizik segment kerak xalos. Bundan tashqari Ethernet tarmog’ida yetarli darajada muxitga kirish, manzilgoxlash va ma’lumotlarni uzatish algoritmi oddiy tuzilgan, shuni ham aytish joizki Ethernet tarmog’ini kengaytirilishi yaxshiligi, ya’ni yangi uzellarni ulashni yengilligi uning afzalligini yana bir bor oshiradi. Strukturalashtirish katta tarmoqlarni tuzishda vosita sifatida maqsadga muvofiqligi Lokal va global (katta) tarmoqlarni strukturalashtirish sabablardan biri bu shundan iboratki, 10-30 dan ortiq kompьyuterlar kbipincha topologiyaning umumiy shina, xalqa, aylana, yulduz turlarning biri bilan bog’lanadi. Bunday bog’lanishda tarmoq kompbyuterlari, boshqa kompbyuterlarga kirishda bir xil xuquqga ega bbiladi. Albatta bunday bir xil struktura kompbyuterlarga xizmatni va tarmoq ekspluatatsiyasini yengillashtiradi. Biroq, katta tarmoqlarni tuzishda aloqaning bir xil strukturasining afzalligi uning kamchiligiga aylanib qoladi. Bunday tarmoqlarda namunaviy strukturani ishlatish turli cheklanishlarga olib keladi: uzellar orasidan uzunlikni cheklash; tarmoqdagi uzel sonini cheklash; tarmoq uzellari bilan paydo bbiladigan trafik intensivligini cheklash. Masalani Ethernet texnolgiyasi bbiyicha ingichka koaksial kabel bilan 185 metr uzunlikdagi kabelni ulaydi, unga 30 tadan ortiq bbilmagan kompbyuterlar ulanadi. Biroq, agar kompbyuterlar bizaro axborotlar bilan almashayotgan bbilsa, ayrim hollarda kabelga ulangan kompbyuter sonini 20 gacha, yoki 10 taga kamaytiriladi; buning, sababli har bir kompbyuterga tarmoqning umumiy bitkazuvchanlik qobiliyati yetarli bbilishi kerak. Bunday cheklanishlarni bartaraf qilish uchun maxsus asbob - uskunalardan foydalaniladi. Fizik aloqalar topologiyasi: tarmoqning fizik va logik strukturalaridan iborat. Fizik aloqaning konfiguratsiyasi kompbyuterlarni elektrik ulanishlarini aniqlaydi. Logik aloqa tarmoq uzellari orasidagi tashkil etadi. Tarmoqning umumiy uzunligini kbipaytirish maqsadida lokal tarmoqning kabelning turli segmentlarini fizik ulash uchun kommunikatsion qurilmaning oddiy takrorlovchi (povtoritelb) (reprator) ishlatiladi. Takrorlovchi bir tarmoq segmentidan kelayotgan signallarni uning boshqa segmentiga uzatadi. Rasm 2.8. Takrorlovchi Ethernet tarmog’ini uzunligini oshirishga imkon beradi. Bir nechta portlarni va bir nechta fizik segmentlarni ulovchi takrorlovchilarga kontsentratorlar yoki xablar deyiladi. Kontsentratorlar lokal tarmog’i baza texnologiyalari uchun xarakterlidir: - lokal tarmoqlar: Ethernet, Arc NEF, Token Rinq, FDDI, Fast Ethernet, Giqabit Ethernet. Istalgan texnologiyada kontsentratorlaming ishlashida kbip umumiylik mavjud. Ular bir portdan kelgan signallarni boshqa bzining portlariga uzatib beradi. Ular aynan portlarda kirish signallari bilan farq qiladi xalos.
b) umumiy fizik shina Fizik topologiyaga ega bbilgan kompbyuterlar xalqa kabeliga kirishga ruxsatni, maxsus kadrni bir - biriga uzatish hisobiga oladilar. Kadr - marker ham xuddi bisha tartibda kompьyuterdan kompьyuterga ketma - ket uzatiladi, ya’ni fizik xalqa hosil qilib, markerni A kompьyuter V ga, V kompьyuter S kompьyuterga v.k. uzatadi. b) logik va fizik topologiyalarni mos tushmaganligi. Bunda fizik kompьyuterlar umumiy shina topologiyasi bbiyicha ulangan. Bu yerda marker xalqa tartibda uzatiladi va fizik aloqani takrorlamaydi, balki tarmoq adapterlarining logik konfiguratsiyasi bilan aniqlanadi. Kontentratorlar yordamida tarmoqni strukturalash na faqat tarmoq uzellari orasidagi masofani kbipaytirish balki uning mustaxkamligini ham oshirib beradi. 6. Kompьyuter tarmog’ining mantiqiy strukturasi Lokal hisoblash tarmoq tarkibiga kiruvchi hisoblash mashinalari, kaerda hisoblash tarmog’i barpo etilayotgan bblsa, shu xududda joylashgan bbiladi. SHuni ta’kidlash kerakki, fizik muxitga murojaat usuli va tarmoqni boshqarish metodlari uchun EHM abonentlari qanday joylashganligi befark emas. SHuning uchun LXS ning topologiyasiga (mantiqiy strukturasiga) murojaat qilish kerak. Tarmoq topologiyasi - bu tarmoq uzellarini geometrik sxemalarini mantiqiy bog’lanishidir. Har qanday kompbyuter tarmog’i uzellar tbiplamidan iborat deb qarash mumkin. Uzel - bu tarmoqning uzatuvchi vositasiga bevosita ulanuvchi har qanday qurilma. Lokal hisoblash tarmog’i uchun uchta tipik topologiya turi mavjud. Xalqa (aylana), shina va yulduz. Xalqa topologiyasi - tarmoq uzullarini berk egri uzatuvchi muxit kabeli bilan bog’lanishni taqazo etadi. Tarmoq uzelining bitta “ chiqish ” i boshqa tarmoq uzelining “ kirish ” i bilan bog’lanadi. Uzatuvchi va qabul qiluvchi har bir oralik uzel uzatilgan xabarni retranslyatsiya qiladi qabul qiluvchi uzel uni tushununadi va faqat adreslangan xabarni qabul qiladi. LXT ning shinali topologiyasi yuqori tezlikni ta’minlaydi. U alohida uzellarning buzilganligiga bog’liq bbilmaydi. Yulduzsimon kurinishdagi topologiya markaziy uzelga asoslangan bbilib, unga pereferiyali uzellar ulanadi. Har bir pereferiyali uzel bizining alohida markaziy uzel bilan aloqa ybiliga ega. Barcha axborotlar, retranlyatsiya qiluvchi, tarmoqdagi informatsion oqimini marshrutlaydigan, qayta ulaydigan markaziy uzel orqali uzatiladi. Tarmoqni logik strukturalash asosan birta va katta tarmoqlar uchun taaluqlidir. Bunda tarmoqning turli fizik segmentlari orasidagi uzatilayotgan trafikni qayta taqsimlash muammosi yechiladi. Katta tarmoqlarda axborot oqimi bir xil bbilmaydi: tarmoq kbip (mbil) ishchi gurux podsetlardan (tarmoqchalar), bbilimlardan, korxona filiallaridan tashkil topgan. Ayrim hollarda axborotlarni intensiv almashuvi kompьyuterlar aro kuzatilsa, (bitta qarashli) va lokal ishchi guruxlaridan tashqarida joylashgan kompьyuter resurslarining kichik qismiga murojaat etiladi. SHina, xalqa, yulduzli tarmoq topologiyalarida fizik segmentni bitta taqsimlaydigan muxit deb qaralishi katta tarmoqdagi axborot oqimi strukturasiga tbig’ri kelmaydi. Masalan, umumiy shinali tarmoqda istagan kompyuterning bizaro xarakati har doim axborotni almashtirishni egallagan, shuning uchun tarmoqda kompьyuter sonini kbipaytirishda shina tor joy bbilib qoladi. Bitta bbilim kompьyuterlar boshqa bbilim kompьyuterinini almashini kutib qoladi. Logik strukturalashtirishda mostlar, kommutator, marshrutizator va shlyuzlar ishlatiladi.
ma’ruza: Kompbyuter tarmoqlar xavfsizligi. Axborot xavfsizligini ta’minlash. Kriptografik tizimlar. Maxfiy kalitlar, parolb. Dastur matni. Algoritm blok-sxemasi Reja: Axborot xavfsizligini ta’minlash. Kriptografik tizimlar. Maxfiy kalitlar, parolb. Dastur matni. Algoritm blok-sxemasi Har qanday axborot ma’lum hayotiylik davriga ega. Quyida axborotni hayotiylik davri sxemasi keltirilgan: Kompbyuter tarmoqlari havfsizligini ta’minlashdan maqsad tarmoqdagi axborotlarni himoya qilish deganidir. Xo’sh axborotni himoya qilish o’zi nima? Axborotni himoya qilish deganda: Axborotning jismoniy butunligini ta’minlash, shu bilan birga axborot elementlarining buzilishi, yoki yo’q kilinishiga yo’l qo’ymaslik; Axborotning butunligini saqlab qolgan xolda, uni elementlarini qalbakilashtirishga (o’zgartirishga) yo’l qo’ymaslik; Axborotni tegishli huquqlarga ega bo’lmagan shaxslar yoki jarayonlar orqali tarmoqdan ruxsat etilmagan xolda olishga yo’l qo’ymaslik; Egasi tomonidan berilayotgan (sotilayotgan) axborot va resurslar faqat tomonlar o’rtasida kelishilgan shartnomalar asosida qo’llanishiga ishonish kabilar tushuniladi. Yuqorida ta’kidlab o’tilganlarning barchasi asosida kompьyuter tarmoqlari va tizimlarida axborot havfsizligi muammosining dolzarbligi va muhimligi kelib chiqadi. Axborotlarga nisbatan havf-xatarlar tasnifi Ilmiy va amaliy tekshirishlar natijalarini umumlashtirish natijasida axborotlarga nisbatanhavfxatarlarni quyidagichatasniflashmumkin.
Xavfsizlik siyosatining eng asosiy vazifalaridan biri himoya tizimida potentsial havfli joylarni qidirib topish va ularni bartaraf etish hisoblanadi. Tekshirishlar shuni ko’rsatadiki, tarmoqdagi eng katta havflar — bu ruxsatsiz kirishga mo’ljallangan maxsus dasturlar, kompbyuter viruslari va dasturning ichiga joylashtirilgan maxsus kodlar bo’lib, ular kompbyuter tarmoqlarining barcha ob’ektlari uchun katta havf tug’diradi. Tarmoq havfsizhgini nazorat qilish vositalari Zamonaviy axborot - kommunikatsiyalar texnologiyalarining yutuqlari himoya uslublarining bir qator zaruriy instrumental vositalarini yaratish imkonini berdi. Axborotlarni himoyalovchi instrumental vositalar deganda dasturlash, dasturiy - apparatli va apparatli vositalar tushuniladi. Ularning funktsional to’ldirilishi havfsizlik xizmatlari oldiga qo’yilgan axborotlarni himoyalash masalalarini yechishda samaralidir. Xozirgi kunda tarmoq havfsizligini nazorat qilish texnik vositalarining juda keng spektri ish-lab chiqarilgan. Kompbyuter tarmoqlarida himoyani ta’minlash usullari Kompbyuter tarmoqlarida axborotni himoyalash deb foydalanuvchilarni ruxsatsiz tarmoq, elementlari va zaxiralariga egalik qilishni man etishdagi texnik, dasturiy va kriptografik usul va vositalar, hamda tashkiliy tadbirlarga aytiladi. Bevosita telekommunikatsiya kanallarida axborot havfsizligini ta’minlash usul va vositalarini quyidagicha tasniflash mumkin: Yuqorida keltirilgan usullarni quyidagicha ta’riflash qabul qilingan. Download 287.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||