Energetik sharoitlari

6.2. Neft va gaz-neft uyumlarini tabiiy rejimda ishga tushirish tartibi 
va ularni qo’llashning geologik sharoitlari 
Hozirgi vaqtda ba’zi neft konlarimiz g’zining tabiiy rejimida 
ishlatilmoqda, chunki unday konlarda sun’iy usul bilan qatlamga ta’sir 
qilishning lozimligi shart emas yoki g’sha ishlar uchun mavjud sharoit 
yg’q. 
Undan tashqari qatlam sharoitida neftning qovushqoqligi 30-
40 MPa*s bg’lgan holatlarda unga suv haydashdan hech qanday naf 
sodir bg’lmaydi, chunki siqib chiqarish frontini tashkil qilish bunday 
hollarda mushkul. YAngi usullarni ham qg’llash g’z imkoniyatlariga ega 
bg’lib, ular ham har xil sharoitlarga mos kelavermasligi mumkin. 
CHekka suvlar siquvidan foydalangan holda neft uyumini 
qazib chiqarish tartibi. Bunday holat suv siquvi yoki aktiv elastik suv 
siquvi rejimlariga xosdir. Bunday holatlarda quduqlar faqat neftli 
zonada qaziladi va ularning neft chegara chizig’iga parallel holda xalqa 
shaklida joylashtiriladi. Bunda ba’zan quduqlarning neft bilan ishlash 
muddatini uzaytirish uchun quduqlar orasidagi masofadan qatorlar 
orasidagi masofani kattaroq qabul qilish maqsadga muvofiqdir. 
Undan tashqari xuddi yuqorida keltirilgan maqsadni kg’zda 
tutib, tashqari qatorda joylashgan quduqlarning yuqori qismi otiladi, 

---

40 
qolgan quduqlarda esa qatlamning hamma qalinligi otilishi
maqsadga 
muvofiqdir. 
Bunday holatlarda quduqlarga sekin asta suv kelishi tabiiy hol, 
chunkn vaqt g’tishi bilan uyumning g’lchovi kichrayadi, suv-neft 
chegarasi kesma bg’yicha yuqoriga kg’tariladi. Navbat bilan tashqi 
qatordaga quduqlarni suv bosadi, sg’ng suv undan keyingi qatorlarga 
g’tadi va h.k. 
Ostki suvlar siquvchi kuchidan foydalangan holda neft 
uyumini qazib chiqarish tartibi. Bunday holat massiv uyumlarni qazib 
chiqarishda kuzatiladi, chunki unda butun kon miqyosida uyum suvda 
suzib yuradi. Bunday ahvol suv siquvi va elastik suv siquvi rejimlarida 
uchrayveradi. Bunday holatlarda uyumning g’lchovi kichrayaveradi, 
suv-neft chegarasi doimo kg’tariladi, bir xil belgili joylarni g’z vaqtiga 
kelib suv bosadi. Qatlam qalinligi bir necha g’n metrga ega bg’lgan 
hollarda quduqlarni bir tekis joylanib, ularning qatlam bilan 
munosabati (otilgan qismi) suv-neft chegarasidan bir necha metr 
yuqoridan belgilangan bg’ladi. 
Ba’zan karbonat kollektorlari mavjud buladigan hollarda 
(qatlamning qalinligi 200-300 m ni tashkil etganda) quduqlarni 
markazga qarab joylashishi zichlashtiriladi (bunda albatta bizga 
quduqqa tg’g’ri keladigan neft miqdorini inobatga olish lozim bg’ladi). 
Bunday hollarda quduqning qaysi qismini qatlam bilan bog’lash 
mumkinligi masalasi qatlam sharoitidagi neftning qovushqoqligiga 
bog’liq bg’ladi. Qatlam g’tkazuvchanligini yuqori va neft qovushqoqligi 
kam bg’lganda quduqning qatlam rg’parasidagi yuqori qismini otish 
maqsadga muvofikdir, chunki qatlamning pastki qismidagi neft 
bunday sharoitda baribir suv bilan siqib chiqariladi. Agar neftning 
qovushqoqligi yuqori va qatlamning g’tkazuvchanligi notekis bg’lsa, 
bunday hollarda qazib chiqarish jarayonini qatlamning qalinligiga 
qarab bir tekisda va galma-gal pastdan yuqoriga qarab olib borish 
tavsiya etnladi.